Τρεις άξονες κι ένα έξοχο κείμενο -αντί επιλόγου- οικοδομούν το Σημειωματάριο βαρύτητας του Στράτου Φουντούλη. Βραδινές διατάξεις, Sepia και Ιστορίες ξετυλίγουν την αληθινά ιδιαίτερη γραφή του. Στις σελίδες του βιβλίου του Φουντούλη αναπνέει ένας αληθινός καλλιτέχνης, ένας κοσμοπολίτης, ενώ στις λέξεις του κατοικούν οι εικόνες, τα χρώματα, οι εικαστικές περιγραφές, οι πρότερες αναγνώσεις του, μα και οι σπουδές του στην τέχνη. Ο λόγος του περίτεχνος, επιχειρεί τη διαφυγή από το ρεαλιστικό τοπίο με υπερρεαλιστικές εκτάσεις, υπηρετώντας περίτεχνα το διακείμενο. Γ. Πετρώνιος, Ουγκό, Εμπειρίκος, Κακναβάτος, Χειμωνάς, Καλοκύρης, Προύστ, Βιαν, Μπόρχες, είναι μερικοί συμμέτοχοι, μπορεί «…και άλλοι λανθάνοντες», όπως αναφέρει στον πρόλογό του ο Δ. Φύσσας, σε τούτο το βιβλίο.
Ο έρωτας, ο θάνατος, οι αναμνήσεις, η ανάδρομη αφήγηση βρίσκουν τον αναγνώστη ασθμαίνοντας, […] «Θυμάσαι. Το αεράκι ανέμιζε τις πρόχειρα κολλημένες υδατογραφίες στον τοίχο. «πρόσεχε τις σκάλες» ακούς. το ακούς.», άλλοτε αναμετριούνται με τις αντανακλάσεις του φωτός, ψιθυριστά, […] «Επανέρχεται, ψιθυριστά. Θυμάσαι. Μέρες εικόνες. Φωτεινές λέξεις στο σκοτάδι. Το κρύο κρεβάτι. θάνατο ψιθύριζε ο ορίζοντας που ζήσαμε.», θα καταγράψει στο εισαγωγικό του σημείωμα με τίτλο: Θάνατο ψιθύριζε ο ορίζοντας.
Δεν είναι εύκολο να οριστεί η λογοτεχνική καταγωγή της γραφής του Φουντούλη, καθώς ο συγγραφέας με όχημα, συχνά, την αυτόματη γραφή καταφέρνει και κεντά στις σελίδες του τεχνικές που κινούνται άλλοτε υπερρεαλιστικά, αφήνοντας το ονειρικό και τις πλούσιες μεταφορές να εισάγουν τον αναγνώστη στο ταξίδι της γραφής του, κι άλλοτε συμβολικά, καθώς φιλοσοφεί κινούμενος ανάδρομα. Το φτερό στα χέρια της Β. γίνεται αναμνήσεις, ανάδρομη αφήγηση, εικόνες, […] «κάθε περιστροφή προς την προσγείωσή του και ένα παλιό δωμάτιο, σε μια παλιά πόλη.» […] «Η μεταφυσική λένε, είναι ένα δύσχρηστο φτερό. περιορίζοντας τους χαώδεις σχηματισμούς που δημιουργούνται από τις τυχαίες κινήσεις του, μας προσφέρεται ένα φαινόμενο που πλησιάζει σε κάτι για το οποίο δεν υπάρχουν διαθέσιμες λέξεις. […]Όταν τα σώματα κοιμούνται οι μηρυκασμοί των μελλοντικών γεννήσεων εξαεριώνουν τα πάθη μας.»
Στόχος του Φουντούλη είναι η υπέρβαση. Επιτρέπει στις σκιάσεις, στα χρώματα, στα σχήματα, με τεχνικές που τόσο καλά γνωρίζει, να φωτίσουν τις μνήμες του, ανυψώνοντας τις ονειρικά, χωρίς να παραλείπει να συνδεθεί ορθολογιστικά με τις μνήμες της ημερολογιακής του αφήγησης. Επιχειρεί την κατάτμηση του σύμπαντός του για να τον αναδιατάξει μετασουρεαλιστικά, […] «Τώρα η σιωπή βλέπεται πια με τα γυμνά σου μάτια. Να. Εκεί. Στέκει δίπλα στη φιάλη με τα όνειρα που δραπετεύουν λίγο λίγο προς μια ανέφικτη επιλογή, μακριά. Πολύ μακριά.», εγκαταλείπει το ρεαλιστικό τοπίο για να αναδείξει εκείνο που βρίσκεται πίσω από ό,τι είναι ορατό. Εκείνος διακρίνει την ουσία της ύπαρξης, την γεωμετρεί, […] «Και σε βλέπω. Εμφανίζεσαι φορώντας φόρεμα με τετράγωνα σχήματα και άνθη…» και οι κύκλοι μετατρέπονται σε σύμβολα, […] «…με πόση οδύνη κατανοείς ότι τα μόρια να συνθέτουν έναν κύκλο. και ότι οι κύκλοι δεν είναι ίδιοι.», συναντώνται σε κάθε ανάμνηση, […] «και η κουβέρτα είναι κόκκινη με λευκά άνθη, τα οποία δεν είναι λευκά άνθη αλλά λευκοί κύκλοι.», μα και σε κάθε προσπάθεια να συνδέσει ό,τι ονειρικό με ρεαλιστικές διαπιστώσεις […] «Ένα σε πιστεύω συνεπάγεται πάντα μεγάλο διασκελισμό κι ανυπομονησία.»
Στις Βραδινές διατάξεις, του Φουντούλη ζουν εικόνες και ευφυείς καταγραφές, που φέρουν αναμφισβήτητα τη σφραγίδα του. Άλλωστε, όπως πολύ σωστά τονίζει ο Δ. Φύσσας στο Προλόγισμα του βιβλίου, […] «Είναι το βιβλίο ενός εικαστικού: χρώματα, σχήματα, σκιές, όγκοι, σχέδια, ανάγλυφα, αποχρώσεις, φωτισμοί, αρχιτεκτονικές, οπτικοποιήσεις της γραφής και γενικά όλα τα εικαστικά εργαλεία έχουν εδώ την τιμητική τους.» Στη γραφή του Φουντούλη είναι εξίσου παρούσες οι επιστήμες, η ψυχαναλυτική ματιά, ο ορθολογισμός, η φιλοσοφία και η Γεωμετρία.
Το υπερκείμενο κοσμεί τις σελίδες του Στράτου Φουντούλη με τρόπο εντυπωσιακό καθώς συνδέεται με την υπερρεαλιστική γραφή, πάντα παρούσα, ακόμα και όταν επιστρατεύει την τεχνική του pastische. ΤΩΝ ΤΡΑΥΜΑΤΩΝ είναι ο τίτλος του κειμένου στη σελ.37, όπου ο συγγραφέας με αριστοτεχνικό τρόπο εκκινεί την ημερολογιακή αφήγηση καταγράφοντας την ανθρώπινη αδυναμία απέναντι στον πόνο της απώλειας για να την συνδέσει με την ελαφρότητα της ύπαρξης, εκείνη την άδολη, υπαινικτική ματαιοδοξία. Το υποκειμενικό κυνήγι της ευτυχίας αποτυπώνεται κατά τον Προύστ, κατά τον Καλλιτέχνη, που δεν τον εξαιρεί, ο μέγας δραματουργός Λιστ και η κρυφή του επιπλέον νότα, το χαμένο πόδι ενός παιδιού, η οπτική των γονιών του, του ζευγαριού που προϋπήρξε ερωτικά, το αβίωτο της συνύπαρξης, οι ελπίδες που υψώνονται υπερρεαλιστικά, μετασυμβολικά, […] «Κοιτά λοξά κάτω δεξιά από την καρέκλα, όταν βλέπει το λουλούδι που έχει φυτρώσει στη σόλα του παπουτσιού του. Με υπεράνθρωπες προσπάθειες γεμάτες πόνο φτάνει ως εκεί. Το ξεριζώνει. Με το λουλούδι στο τραπέζι κάθεται κάτω από το τραπέζι δίπλα του. Το διαλύει αφήνοντας σκόρπια τα πέταλά του στο πάτωμα, ξαναγυρίζει στο παπούτσι ψάχνοντας για ένα λουλούδι ακόμα. Μάταια. Δεν υπάρχει άλλο.».
Στις αποχρώσεις της Sepia και στις Ιστορίες του Φουντούλη κατοικούν ο παραληρηματικός λόγος, άλλοτε αριστοτεχνικά άστικτος, μα και η θεατρικότητα, η απεύθυνση, ενώ δεν αρκείται στην πρωτοπρόσωπη αφήγηση. το β΄ ενικό πρόσωπο, η τριτοπρόσωπη αφήγηση διαπλέκονται και οι ευφυώς διατεταγμένοι διάλογοι υψώνουν πρελούδια μεταποιητικής – μετασουρεαλιστικής γραφής – τεχνοτροπίας. Ο έρωτας ο οποίος ανθεί στις Ιστορίες του, ακόμα και σε Sepia αποχρώσεις, διαλέγεται με την ουτοπία της ανθρώπινης σύζευξης, με το χάος της καθημερινότητας, με την αποδόμηση των ανθρώπινων σχέσεων, με το Άλλο. […] «Η πρόσθεση ενός ονόματος είναι μια αναγκαία σύμβαση, ίσως μια πράξη δειλή όπως η ζωή της ίδιας της ζωής, γι’ αυτό βρίσκω παρηγοριά στο άπειρο των αριθμών- κάπως έτσι άρχισε να μου αφηγείται ένα αποσπασματικό, συγκυριακό σενάριο στιγμών της ζωής της.» Ξεχωρίζει το εξαιρετικό ομότιτλο κείμενο Sepia όπου μέσα από την παράθεση εικόνων – αφηγείται την ματαίωση, την ουτοπική ευδαιμονία των σχέσεων, την πολιτική και κοινωνική κατάπτωση. «Μακέτες εκπαιδευτηρίων βιβλιοθηκών παιδείας φιλίας αλληλεγγύης μακέτες. Μακέτες αγάπης ειρήνης έρωτα μακέτες.», για να καταλήξει σε μια μετασουρεαλιστική διαπίστωση, […] «Μακέτες αυτογονιμοποιημένων μακέτες.»
Θα μπορούσε να αναφέρει κανείς αρκετά για τις αξίες που κατοικούν στη γραφή του Στράτου Φουντούλη, όπως για τις Ιστορίες του, και ιδιαίτερα εκείνης για Τα κωνοφόρα που δεν ταιριάζουν στον Τάφο μου, όπου το υπερκείμενο διαπνέεται από αναγνώσεις που περιέχουν τεχνικές του Καλοκύρη, τη μνεία του Νομπέρντο Μπόμπιο, του Επίκουρου και γίνονται εργαλείο στα χέρια του Φουντούλη για να δημιουργήσει ένα έξοχο διακειμενικό παραλήρημα. Χρήσθαι ουχί καταχρήσθαι θα δηλώσει ο συγγραφέας αντί επιλόγου, μα εκείνο που απομένει ως επίγευση είναι το όνειρο μα και η φιλοσοφική διάθεση που διατρέχουν τις σελίδες του βιβλίου του Φουντούλη με τον δικό του ασθμαίνοντα τρόπο.
IX
ΜΟΝΑΧΙΚΗ ΠΥΞΙΔΑ η προσδοκία. το απαγορευτικό ύψος των παραθύρων δεν εξηγεί τον λόγο του σκυψίματος ως στάση- ούτε το χάζι προς έναν δήθεν γαλανό ουρανό, όπως και να το κάνουμε. ένα κομμάτι δέρματος είναι -προς το παρόν- αρκετό. Να μην επεκταθώ, έτσι κι αλλιώς η ψυχή εξαργυρώσιμο είναι είδος. Πώς να μιλήσεις για υγρασία όταν πρόκειται για την εσωτερική. Τι φταίει ο Γκογκόλ αν σας άφησε ένα Παλτό ξαφνιάσματα, κι αντί να δεχτεί ένα βλέμμα εμπιστοσύνης τον αποκαλέσατε
Ετρούσκο._
Βραδινές διατάξεις
Sepia
Ιστορίες
Αντί επιλόγου
* Στράτος Φουντούλης, Σημειωματάριο βαρύτητας, πεζά και άλλα, εκδόσεις ΑΩ, Αθήνα 2021