Ανάμεσα στη ζωή και στην τέχνη σ’ εκείνο το χνουδωτό μεσοδιάστημα αναπαύεται η τρυφερότητα του φωτός, το φως με το απαλό του άγγιγμα, το ζεστό φωτεινό χάδι, αυτό που όλοι αποζητούν κι ό,τι από τους περισσότερους λείπει. Εκεί καθησυχάζουν, καταλαγιάζουν οι μνήμες, η ανακούφιση από την επιστροφή στην πρώτη ζωή μέσα από μια αδιάλειπτη φυσική ροή. Όλα συγκροτούνται σε ένα κομμάτι της συνολικής Εικόνας. Τα πάντα κρύβουν μέσα τους ένα μίγμα από μυστήριο και ποίηση. Το Μεγαλείο των Πάντων φωτίζεται με τρόπο παράδοξο, μέσα από έναν θρίαμβο, αυτόν της φωτεινής ασημαντότητας του ανθρώπου στη ροή του χρόνου.
Η διερεύνηση. Τι οδηγεί στην απανθρωπότητα; Ο Τάσος Φάλκος παρατηρεί, διερευνά και ακολουθεί κατά πόδας μέσω της ποιητικής καταγραφής την ανθρώπινη περιπέτεια μέσα από την Ιστορία, μέσα από την προσωπική του διαδρομή κι όχι μόνο την οικογενειακή, αλλά όλης της χώρας στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής, του Εμφυλίου, της Δικτατορίας και στα χρόνια της Μεταπολίτευσης. Στα ποιήματα που συγκροτούν έναν ολόκληρο τόμο, χωρισμένο σε θεματικές, στα πλούσια ποιήματα μιας μακρόχρονης δημιουργικής διαδρομής, είναι ευκρινής η διαπίστωση ότι θα υπάρχει πάντα μια πλευρά που δεν θα μπορεί να αλώσει ο πικρός κυνισμός και ο στείρος ορθολογισμός. Η ποιητική προσέγγιση της απόγνωσης της ζωής μέσα από την ελευθερία της βούλησης που προσφέρει, να ζήσεις όπως επιθυμείς. Σαν ένας ανένταχτος ορκισμένος ονειροπόλος που είναι, ένας ποιητής που απολαμβάνει την ελευθερία της έκφρασης, περιγράφει την τυραννία ενός ανθρώπου ακέραιου και αρμονικού με υπερτροφική συνείδηση που πασχίζει να εξηγήσει ποιητικά και φιλοσοφικά ένα κόσμο ματαιότητας, αλλά και θλιβερής κιβδηλοποίησης. Τη νοσηρή κοινωνική πραγματικότητα που απασχολεί τον ποιητή επικαλύπτουν όχι μόνον η αγάπη του για την τέχνη του λόγου και τον στοχασμό, αλλά και οι συλλογές παλαιών αντικειμένων.
Τη στιγμή που τα πλήθη μπορούν να γίνουν τα πιο μοναχικά μέρη ο ποιητής σαν πουλί ανυψώνεται ώστε τα πάντα από ψηλά να τα παρατηρεί ως μέρος του μεγαλείου των πάντων.
Ο Χαίλντερλιν είχε πει ότι η ποίηση -συνώνυμη της γλώσσας- είναι το επικινδυνότερο από όλα τα επιτηδεύματα κι ότι αν κάτι προσπαθεί να σώσει η ποίηση και η τέχνη του λόγου ειδικότερα είναι την ίδια τη γλώσσα. Η ποίηση λοιπόν σαν ένα άριστο όργανο οργάνωσης των αισθημάτων και των σκέψεων με οδηγό τη γλώσσα στην υψηλή αισθητική εκδοχή της, επιτελεί υποδειγματικά τον σκοπό της στο συνολικό ποιητικό έργο του Τάσου Φάλκου. Η μυστηριώδης ομορφιά, η ανθρώπινη εμπειρία, η αντανάκλαση του τι είμαστε. Ο χρόνος που για να γεμίζει την υπόσταση καλείται να γεμίζει με συνείδηση. Ο ποιητής Τάσος Φάλκος καταθέτει τις εμπειρίες του μέσα από το σχέση του με τον κόσμο, την Ιστορία, τα οράματα, τις ιδέες, τους ανθρώπους. Από παιδάκι έχει υποφέρει, έχει πονέσει, έχει βιώσει κι έχει παρατηρήσει το σκοτάδι του πολέμου, της Κατοχής, τη στέρηση, το κακό, κάθε τι αθέμιτο και πονηρό, κι η διαδικασία αυτή τον έχει κάνει σοφότερο.
Μήπως η ανθρωπότητα είναι ένα εξελικτικό λάθος ή ατύχημα;
Δεν είμαι μια μαριονέτα, ένα εφήμερο ον είμαι που στοχάζομαι πάνω στον κόσμο και πονώ, μοιάζει να ισχυρίζεται ο ποιητής, όμως κατέκτησα επάξια το κομμάτι της εντιμότητας και του ήθους που επέλεξα κι ακολουθώ τον δρόμο τον δικό μου που με τόσο κόπο χάραξα. Γνωρίζοντας ότι η ευτυχία είναι υπερεκτιμημένη χάνομαι στο ακαθόριστο μέλλον που επιφυλάσσει σε κάθε της έκφανση η γιορτή της ζωής.
Η σχέση του ποιητή με το φως είναι μια σχέση επεξεργασίας, αναζήτησης, ανάλυσης, κατανόησης, αλλά και επίκλησης προς κάθε δύναμη του Καλού. Συνδέεται άμεσα με την ανάγκη για δικαιοσύνη, εντιμότητα, ήθος, αγάπη, καλλιέπεια, διαφάνεια και ελπίδα, για την επικράτηση του Καλού και την οπισθοχώρηση του Κακού.
Το φως είναι κάτι που τον απασχολεί, η ανάγκη αναζήτησης της αλήθειας που τον καθορίζει. Το φως εμφανίζεται και διατρέχει οριζοντίως και καθέτως σε όλη του την κλίμακα τα ποιήματα, σαν μια κοινή συνιστώσα, έναν παρονομαστή, χωρίς τον οποίο η αριθμητική πράξη καθίσταται αδύνατη. «Τίποτε δεν κρύβεται στους ίσκιους κι όλα θα ζούνε μόνο με το φως» γράφει ο ποιητής.
Ο ποιητής Τάσος Φάλκος είναι ένας γνήσιος ονειροπόλος που μέσα στην ποίηση ζει τα όνειρά του. Ο ποιητής Τάσος Φάλκος όμως σαν άλλος Δον Κιχώτης μπορεί να ξιφουλκεί με εχθρικούς ανεμόμυλους και να ηττάται οικτρά, όμως παράλληλα καταγγέλλει, άλλοτε ευθέως κι άλλοτε υπαινικτικά την απληστία, τη λαιμαργία, τον αθέμιτο ανταγωνισμό, το ψέμα, την αδικία, τον φθόνο, την άκρατη φιλοδοξία, την επιτήδευση, την υποκρισία, τη δήθεν ευαισθησία απ’ όσους τη χρησιμοποιούν για ίδιον όφελος. Αν οι άνθρωποι ένιωθαν περισσότερο και σκέφτονταν λιγότερο ίσως τα δεδομένα να ήταν λιγότερο αποκρουστικά και τα γεγονότα διαφορετικά.
Η κατά τον Καμύ γλώσσα της λογικής είναι διαφορετική από εκείνη της πραγματικότητας – ο ποιητής στην περίπτωσή μας δουλεύει στο μεταίχμιο, στο μεσοδιάστημα, ανάμεσα στη λογική και στην πραγματικότητα.
H ποίηση του Τάσου Φάλκου μπορεί να χαρακτηρίζεται από μια αδιόρατη φιλοσοφική χροιά, όμως διατηρεί μια σημαντική αρετή, δεν είναι μια ποίηση εγκεφαλική, όπως θα ήταν πιθανώς το αναμενόμενο από έναν ακαδημαϊκό, είναι μια ποίηση αισθητική που διαχειρίζεται υποδειγματικά το συναίσθημα και παρακολουθεί προσεκτικά τη διαδρομή ενός ανθρώπου που πορεύεται με την ιστορία της χώρας του, και που εστιάζει με μεγάλο ενδιαφέρον στον πόνο των πραγμάτων, όχι στα δύο άκρα, αλλά σε ό,τι διακλαδίζεται στο υποφωτισμένο ενδιάμεσο, στο απροσδιόριστο ανάμεσα, στη γκρίζα ζώνη κι ο ποιητής διχοτομημένος, κόβεται στα δύο, μισός φωτεινός, μισός σκοτεινός.
Η ποίηση του Τάσου Φάλκου επικαλείται το φως του κόσμου.
«Μα πώς να υπάρξεις δίχως φως;» γράφει. Κι αλλού: «Γιατί κι η φωτεινή σκιά νοθεύεται νωρίς, κι ο πόνος πέφτει στον μηδενισμό. Αναμένομεν φως, έστω ημίφως».
«Θα ξεφύγει ίσως κανείς από το αισθητό φως, αλλά είναι αδύνατο να ξεφύγει από το νοητό». Ή όπως λέει ο Ηράκλειτος: «Πώς να κρυφτεί κανείς από αυτό που δεν δύει ποτέ; Ο ήλιος κάθε μέρα είναι καινούργιος. Κι ο άνθρωπος είναι φως που ανάβει τη νύχτα και μετά σβήνεται».
Ο ποιητής αποζητά τον φωτεινό πυρήνα στη σκοτεινή καρδιά των πραγμάτων και τον βρίσκει παράγοντας το δικό του φωτόνιο που με τη σειρά του φωτίζει τον κόσμο και τη γλώσσα της ψυχής του. Σαν συλλέκτης, λογοτέχνης, φιλόσοφος που είναι ένιωθε με την ανάγκη της συλλογής αντικειμένων να συλλέξει και να σώσει τις μνήμες και τις ζωές τους για να τις μελετήσει.
Η ποίηση του Τάσου Φάλκου με το προσωπικό ύφος που τη διακρίνει [σπουδαία αρετή], την αξιοπρόσεκτη χρήση της γλώσσας, χωρίς τις υπερβολές της, επικεντρώνεται στην ουσία του νοήματος με ενσυναίσθηση και ένα είδος κοινωνικής όρασης και φιλοσοφικής ενόρασης που λειτουργεί συγκινητικά, λιώνοντας τον πάγο στην καρδιά του ανθρώπου, στην καρδιά του αναγνώστη κι αυτή είναι η ελπίδα η μοναδική, ότι ίσως τότε ο άνθρωπος αυτός ν’ αρχίσει να χρησιμοποιεί τη σοφία του συναισθήματος πυξίδα στη ζωή του.
Πριν γίνεις ένας βώλος ήσουν φως
Και κάποτε θα ξαναγίνεις ακτινοβολία
Ακολουθώντας έναν κύκλο φωτεινό
Και σκοτεινό στο νόημά του
Έτσι λοιπόν
Στέκομαι εδώ θλιμμένος
Κι άλλο δεν κάνω
Απ’ το ν’ απορροφώ το φως
Προετοιμάζοντας την τελική
Πυράκτωσή μου
* Τάσος Φάλκος – Ποιήματα 1958-2022 εκδόσεις Fylatos Publishing 2022
*Το παρόν κείμενο αφορά στην ομιλία της γράφουσας όπως διαβάστηκε στην εκδήλωση για τα Άπαντα του ποιητή Τάσου Φάλκου στην 19η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου στη Θεσσαλονίκη.