Μάρω Γαλάνη
Ζαχαρωτά για μάγισσες
“η ηθική δεν είναι μονοδιάστατη”
η έμπνευση του διηγήματος
εδρεύει στο
«Tis Pity She’s a Whore» του John Ford (1633)
Από καιρό έχει διαπιστώσει την ανθρώπινη φύση η Όλγα. Το γήρας, τη θνητότητα. Δεν νοιαζόταν και πολύ που γερνούσε σε ένα, άδειο από όνειρα κι έρωτες, σώμα. Πιο πολύ την ένοιαζε που πότε δεν είπε «ρίζα και δέντρο μου, εσύ» σ’ έναν άνθρωπο.
Βγήκε από την παλιά νεοκλασική κατοικία. Έκλεισε την πόρτα και χωρίς βιασύνη περπάτησε προς τη μεριά της θάλασσας. Κάθε Τρίτη ίδια ώρα, ίδια διαδρομή. Θα επισκεφθεί και πάλι την μοναδική της φίλη. Ήταν μαζί στο λύκειο και μετά στην Καλών Τεχνών, στο ίδιο εργαστήριο. Ανταμώνουν δυο φορές τη βδομάδα. Για απογευματινό καφέ, τσάι ή ζεστή σοκολάτα -δεν έχουν σταθερές και αμετακίνητες προτιμήσεις στα ροφήματα. Οι συναντήσεις τους έχουν όλη την τρέλα της νεότητάς τους. Αστεία, τολμηρές κουβέντες κι ανάμεσα μικρές εκμυστηρεύσεις ίσα–ίσα που αποτρέπουν το τίποτα. Αυτό γίνεται κάθε Πέμπτη στο δικό της σπίτι και τις Τρίτες στο ατελιέ της Τέτης. Ποτέ δεν αγγίζουν η μια την άλλη. Ούτε για χειραψία. Στο ενδιάμεσο δεν επικοινωνούν ποτέ, ό,τι κι αν συμβεί. Ούτε στο τηλέφωνο.
Τελευταία η μοναξιά της τη γεμίζει τόσο που το παραμικρό ραντεβού της είναι σταύρωση. Σκέφτηκε σήμερα να ακύρωνε τη συνάντηση. Η Τέτη όμως σπάζοντας, πρώτη φορά, τον κανόνα την πήρε πρωί-πρωί στο τηλέφωνο. Σε περιμένω, θα έρθεις οπωσδήποτε, είναι σπουδαία Τρίτη η σημερινή της είπε.
Κατέβαινε αργά τα 192 σκαλιά που ενώνουν την πάνω πόλη -την παλιά, με την κάτω -τη νέα. Μέτραγε από μέσα της ανά τέσσερα. Ένα, δύο, τρία, τέσσερα και πάλι απ’ την αρχή. Θυμήθηκε την τελευταία φορά που οι δυο τους κοιμήθηκαν αγκαλιά. Τέσσερες δεκαετίες πριν. Είχαν ξυπνήσει πριν την Ανατολή. Ανέβηκαν γυμνές στην ταράτσα να δουν το ήλιο. Εκεί η Τέτη της είπε τέρμα. Να το κλείσουμε το ερωτικό. Αφού δεν μπορώ να στα δώσω όλα, αφού δεν μπορώ να στα πω όλα, αφού σου κρατάω μυστικά. Η Όλγα κατάπιε ένα τρυφερό «τι;» «τι μυστικά;». Δε ρώτησε τίποτε, ντύθηκε και έφυγε. Ούτε μετά αναρωτήθηκε ποτέ. Ο έρωτάς τους έγινε την επόμενη κιόλας ξανά φιλία. Κάλεσε την Τέτη, βάλαν τα κόκκινα τακούνια τους και συναντήθηκαν στο κέντρο της πόλης. «Ζαχαρωτά για μάγισσες» λέγανε τη βόλτα τους -αλόγιστα ψώνια, διαγωνισμό στα γλυκά ποια θα φάει τα περισσότερα, ποια θα τολμήσει, χωρίς εσώρουχο, να δοκιμάσει παντελόνι έξω από το δοκιμαστήριο, καταμεσής στο μαγαζί. Χαμογέλασε στην ανάμνηση. Κοίταξε πέρα απ’ τη θάλασσα κι αισθανόταν πως το επόμενο σκαλί που θα πατήσει θα είναι η απέναντι στεριά. Τόσο καθαρά φαινόταν η Ρίζα σήμερα. Έφτασε στο τέρμα. Εκεί που αρχίζει ο πιο κεντρικός δρόμος της πόλης. Χαιρέτησε με ένα εγκάρδιο, σαν του μικρού παιδιού, χαμόγελο, τον ιερέα που καθόταν έξω από το ναό του Αγίου Νικολάου κι έστριψε στο στενό.
Το τρίτο στη σειρά σπίτι, από τα δεξιά, είναι της φίλης της. Σπίτι και ατελιέ, μαζί -ένα. Η πόρτα του σπιτιού ορθάνοιχτη. Πλάι της ήταν ακουμπισμένο το καπάκι ενός φέρετρου. Κατάλευκο. Εκεί όπου συνήθως μπαίνει ο σταυρός είχε δυο μπρούτζινα αγγελικά φτερά. Σαν κάπου – κάποτε να είχε ακούσει πως η Τέτη έτσι το ήθελε -με μπρούτζινα αγγελικά φτερά. Στάθηκε για λίγο, σαστισμένη. Κοίταξε απορημένη ένα λευκοντυμένο κορίτσι που στεκόταν ασάλευτο, με την πλάτη στον τοίχο, πατώντας στο πρώτο σκαλί της εσωτερικής σκάλας. Την προσπέρασε κι ανέβηκε με απίστευτη σβελτάδα στον όροφο. Μπήκε στη μεγάλη σάλα. Ένα σμήνος πουλιά είχαν σκορπίσει στο δωμάτιο. Ανάμεσά τους ένας μεσόκοπος άντρας καθισμένος σε μια ξύλινη καρέκλα. Είχε στραμμένο το κεφάλι προς τα δεξιά. Κρατούσε ακορντεόν. Το αριστερό του χέρι, με την παλάμη στο αέρα είχε ανοίξει τη φυσούνα σε μια πλήρη «εισπνοή». Τα δάκτυλα του δεξιού του χεριού είχαν τοποθετηθεί επάνω στα πλήκτρα της ταστιέρας με επαγγελματική κυρτότητα. Μια ζωντανή ακινησία ζηλευτή. Στιγμή ερμηνείας σολίστα!
Πάγκοι είχαν τοποθετηθεί σε σχήμα «πι» και στη μέση το φέρετρο κατάχαμα. Όμορφη που ήταν η νεκρή! Θα πάρει κι άλλον μαζί της, θυμήθηκε που έλεγε η μάνα της.
Βρήκε την τελευταία άδεια θέση στην άκρη του κάθετου πάγκου -εκ δεξιών καθώς μπαίνεις, Κάθισε. Από τη μάνα της η Όλγα έμμεσα είχε μάθει τον τρόπο να παρατηρεί τους ανθρώπους κατά πρόσωπο. Κυρίως στα μάτια και στα χείλη. Βάλθηκε να κοιτάζει τους θλιμμένους. Στάθηκε στην πιο δυνατή παρουσία. Σαν μια χρωματιστή παύση ο άντρας, με το ακορντεόν, όμορφος, καθόταν ακριβώς απέναντί της. Ήταν ο αδελφός της Τέτης. Στα είκοσι έφυγε για σπουδές στην Νέα Υόρκη. Δεν ήρθε από τότε Ελλάδα. Η Τέτη πήγαινε συχνά. Πολύ συχνά και καθόταν καιρό, πολύ καιρό κοντά του. Όταν γέννησε την κόρη της έμεινε για τρία συνεχή χρόνια. Γύρισε και ποτέ δεν μίλησε για τον εραστή και πατέρα της μικρής Ελπίδας, της κόρης της, η οποία έφυγε στα δεκαοκτώ για το γύρω του κόσμου. Ούτε κι εκείνη ήρθε από τότε Ελλάδα.
Η Όλγα κοίταζε με ήρεμη προσμονή τον άντρα ως να τον δει να αλλάζει το άνοιγμα των ματιών του. Ως να δει την ακρινή ρυτίδα του ματιού να πλαγιάζει κάπως. Τα βλέφαρα να κλείνουν λίγο, το βλέμμα να χαμηλώνει. Τότε του γέλασε εγκάρδια, παιδικά. Άλλαξε το αχ! σε χα! Μια τουμπίτσα στο «χι» του πόνου κι ο πόνος έγινε η χαρά. Παύση μικρή. Κατέβασε τη ματιά της στο στόμα του. Έτσι κάνει πάντα. Θέλει να βλέπει την αυθόρμητη πρώτη αντίδραση της απόλαυσης των ανθρώπων οι οποίοι για λίγο, φευγαλέα, ξαναβρίσκουν την πρώτη ανάμνηση πίστης: πως ο κόσμος όλος είναι ζεστές ματιές και χαμόγελα. Να βλέπει στα χείλη την ανεπαίσθητη γραμμή της χαράς, έτσι χωρίς λόγο, μόνο γιατί συναντήθηκαν οι ματιές δυο ανθρώπων. Ο άντρας δεν αντέδρασε κατά το προσδοκώμενο. Δυο βαθιές σκυθρωπές γραμμές αυλάκωσαν κάθετα το μέτωπό του καθώς έσμιξε τα φρύδια.
Η Όλγα σηκώθηκε, έφτασε μπροστά στο κορίτσι της σκάλας, με τα λευκά, που στο μεταξύ μόλις έχει μπει στη σάλα. Είσαι η Ελπίδα εσύ της είπε, η κόρη της, είσαι η τελευταία που την είδε; Κάνει να απαντήσει η κοπέλα και χάνει τις αισθήσεις της, κάποιος την πρόλαβε ευτυχώς και την κατέβασε μαλακά στο πάτωμα. Το μόνο που ήξερε κατευθείαν απ’ τη μάνα της η Όλγα ήταν να ξεματιάζει. Εκεί, στο «Χριστός, Παναγία, γέννηση … » της έναρξης και στα «φτου, φτου, φτου, στα όρη τα βουνά» του τέλους, η μαμά της, η Χρύσα, εύρισκε τον τρόπο και ζούσε ακόμα μέσα της. Της είχε αποκαλύψει τα λόγια μια Μεγάλη Πέμπτη. Έτσι πρέπει να γίνεται, γιατί αν τα πεις μια άλλη μέρα τότε δεν θα πιάνει πια το δικό σου ξόρκι. Η Χρύσα ήταν ένθεη. Η Όλγα άθεη. Είχε όμως μεγάλη πίστη στις προσευχές των ανθρώπων. Με αυτές τις σκέψεις στο μυαλό έσκυψε πάνω στο κορίτσι σταυρώνοντας το κι άρχισε να ψιθυρίζει τα λόγια. Με το τελευταίο «φτου» η Ελπίδα συνήλθε, άνοιξε τα μάτια και την αγκάλιασε. Κάτι της ψιθύρισε στο αυτί.
Η Όλγα ξετύλιξε αργά τα χέρια της αγκαλιάς από το σώμα της και περπάτησε ως τη νεκρή. Στάθηκε μπροστά της. Σήκω, της φώναξε. Τους τρόμαξες όλους. Δεν σε γνωρίζουν καλά. Που τη θυμήθηκες πρώτου έτους σπουδή, τρελέγκω.
Ο άντρας είχε ήδη αρχίσει να παίζει piano στο ακορντεόν το Waltz 2 του Shostakovich όταν η Τέτη σηκώθηκε. Αργά πήγε και στάθηκε μπροστά στον άντρα με το ακορντεόν κινούμενη σε ρυθμό ¾ ένα μοναχικό waltz. Ο άντρας έπαιξε ως το τέλος. Άφησε μετά στο πάτωμα το ακορντεόν. Τα αδέλφια αγκαλιάστηκαν και φιλήθηκαν το πιο ερωτικό φιλί γάμου.
Η Όλγα κατάπιε πάλι το τρυφερό «τι;» «τι μυστικά;» και χαμογέλασε στην Τέτη που πλησίαζε προς το μέρος της. Οι δυο φίλες αγκαλιάστηκαν. Είναι θείος και πατέρας της Ελπίδας, αυτό είναι το μυστικό που ποτέ δεν σου είπα. Ευχαριστώ που δε ρώτησες, της ψιθύρισε τρυφερά στο αυτί.
Ρίζα και δέντρο μου εσύ, της απάντησε, με ψίθυρο στον ψίθυρο, η Όλγα.