Αρχικώς θέλω να διευκρινίσω ότι ο ποιητής δεν οφείλει κάτι σε κανέναν, ούτε μπορεί να μπει σε καλούπια η σκέψη και έκφρασή του. Προφανές, ότι ως προϊόν του περιβάλλοντός του ο ποιητής δέχεται επιρροές που επιδρούν δραματικά πάνω του, όπως σε κάθε άνθρωπο. Η ουσιώδης διαφορά έχει να κάνει με την αυτονόητη ευαισθησία του και τη δυνατότητά του να μεταπλάθει τα ερεθίσματα του κοινωνικού περίγυρου σε έργο. Κι εδώ μπαίνει το καίριο ερώτημα: Η Ποίησή του εκφράζει όσα σε απολύτως προσωπικό επίπεδο επηρεάζουν τον ψυχισμό του εγωκεντρικά ή εκφράζει, ως ευαίσθητος παλμογράφος, τους κραδασμούς της κοινωνίας, των διπλανών του;
Είναι φυσικό να καταγράφουμε στα ποιήματά μας τους προσωπικούς φόβους, τις ανασφάλειες, τη μοναξιά, τον φόβο θανάτου, τις απώλειες, τις ερωτικές ανατάσεις και πληγές. Αν όμως μείνουμε μόνον σε αυτά, θα μπούμε στον χώρο μιας ιδιωτικής* εσωστρέφειας.
Είχα προ ετών δημοσιεύσει ένα άρθρο με τίτλο «Ποιητές και ιδιωτική εσωστρέφεια» και μεταξύ άλλων, ανέφερα ότι ο ποιητής προσλαμβάνει, αναλύει, καταγράφει όσα γίνονται γύρω του και συχνά διαβλέπει τα επερχόμενα. Αγαπάει με ανιδιοτέλεια τους ανθρώπους. Έχει πλήρη επίγνωση της τραγικότητας της ανθρώπινης ύπαρξης. Τραγικότητας, όχι για την τελευταία πράξη ζωής, τον θάνατο, αλλά για την ποιότητα της ίδιας της ζωής. Μιας ζωής, η οποία δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς αιτούμενα, αξίες, ιδανικά και ό,τι αποτελεί συστατικό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της αξιοπρέπειας του πολίτη. Θα ήθελα αυτήν την αξιοπρέπεια να υπερασπίζεται ο ποιητής.
Η Ποίηση εξ αντικειμένου είναι ταυτισμένη με την αποδοχή της μοναχικότητας του δημιουργού -πώς θα παρήγαγε, άλλωστε, έργο;- με τη διεισδυτική σκέψη, τα πετάγματα του νου, την ανακάλυψη νέων αληθειών, τη συμπόρευση με τη φιλοσοφία. Θα ήθελα όμως, η μοναχικότητα να μην συνιστά δικαιολογία, κοινωνικής απομόνωσης και τον ποιητή να σκύβει με αγάπη στον άνθρωπο, στον αδύναμο, στον διεκδικούντα και να αντιστρατεύεται κάθε μορφή εξουσίας.
Αρκετοί ποιητές εξαντλούνται στην περίτεχνη χρησιμοποίηση λέξεων που ίσως χαρίζουν αισθητική απόλαυση, αλλά χωρίς περιεχόμενο απέχοντας από τα τεκταινόμενα στην κοινωνία και τον κόσμο. Η αντιεξουσιαστική στάση, η υπεράσπιση των αδύναμων, η ανιδιοτέλεια, η στήριξη κάθε προσπάθειας για καλύτερη ζωή, ήταν πάντοτε και είναι συστατικά πολιτικής -όχι κομματικής- στάσης και στοιχεία που χαρακτηρίζουν τους περισσότερους δημιουργούς, πόσο περισσότερο τους ποιητές. Θα ήθελα η Ποίηση να αφουγκράζεται τις αγωνίες του διπλανού και να προσφέρει βάλσαμο στην ψυχή του με τα τραγούδια της, να πάψει να κλείνεται στην ασφυκτική ιδιωτική εσωστρέφεια που χαρακτηρίζει την ποιητική παραγωγή των τελευταίων δεκαετιών.
Ας κάνουμε την αυτοκριτική μας ως μονάδες του κοινωνικού συνόλου, ας επιδιώξουμε την ταπεινότητα, μακριά από επάρσεις και μικρόψυχες αλαζονείες και επιτέλους να στρέψουμε το ποιητικό μας έργο στον άνθρωπο και όχι στον …μέγα εαυτό μας. Ας μάθουμε να μοιραζόμαστε τη χαρά από τις επιτυχίες των ομοτέχνων μας αποδιώχνοντας κάθε ίχνος φθόνου και μικρότητας που δηλητηριάζει τις ψυχές μας. Θα ήθελα να ξεφύγουν οι ποιητές από την προσήλωση στο προσωπικό, να στραφούν δημιουργικά στο συλλογικό, διότι αυτή η στροφή αποτελεί μονόδρομο και κυρίως την απαιτούν οι καιροί, ώστε να γίνουν παραγωγικές οι ευαισθησίες μας κι εμείς ακόμα πιο χρήσιμοι. Και δεν ξέρω μεγαλύτερη δικαιολογία ύπαρξης από το να είσαι χρήσιμος, χρειαζούμενος έστω σε έναν άνθρωπο.
Τα ερεθίσματα του κοινωνικού περίγυρου, σαφώς και επηρεάζουν, δεν ξέρω αν εμπνέουν -έστω ασυνείδητα- τον ποιητή. Το αν ο ποιητής εμπνέει τους άλλους, έχει να κάνει με την ποιοτική στάθμη του έργου του. Αν θέλεις να εμπνεύσεις οφείλεις να μιλάς με απλές, εύληπτες, καθημερινές λέξεις (χαρακτηριστικό της υψηλής Ποίησης), δίχως επιδεικτικές λεκτικές ακροβασίες και ακατανόητες φράσεις. Αν δεν νιώσει ο αναγνώστης ταυτισμένος έστω και με δυο στίχους σου, έχεις αποτύχει. Τέλος, έρχεται ο καταλυτικός ρόλος του μέγα κριτή, του αμείλικτου χρόνου…
Νομίζω, πως τα ίδια πράγματα ισχύουν και για τους πεζογράφους μας και ελπίζω, για όλους τους υπηρέτες κάθε μορφής τέχνης.
* Μία εκδοχή λέει ότι στην αρχαιότητα ιδιώτης λεγόταν υποτιμητικά αυτός που ασχολείται μόνον με τα προσωπικά του και αγνοεί τα κοινά, ως ανόητος που «ιδιωτεύει». Η λέξη πέρασε στα λατινικά (idiot) και με τον χρόνο έγινε συνώνυμο της λέξης ανόητος.