Αγαπητές μου φίλες Άννα κι Ελευθερία, χαίρομαι που κάνετε το κατ’ εμέ σωστό. Ποιο δηλαδή; Αυτό εδώ, αυτή εδώ την καλογραμμένη επιστολή. Όμως, είναι που δεν μιλούν οι ποιητές στους σκοτεινούς καιρούς, ή μήπως το ευφυέστατο σύστημα των σκοτεινών καιρών, έχει καταφέρει να μοιάζει πως δεν υπάρχουν ποιητές ή αν υπάρχουν πως δεν μιλούν; Τον Ίβυκο τον δολοφόνησαν, τον Ησίοδο επίσης, τον Σααντί, ναι, τον αποκεφάλισαν, τον Λόρκα τον εκτέλεσαν. Άλλοτε τους εκτελούσαν κι έκαιγαν τα βιβλία τους. Σήμερα τί κάνουν; Στα βιβλία μου ΟΙ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΟΣ, κυρίως στην τέταρτη και την έκτη συλλογή, απαντώ σε αυτό το ερώτημα. Στο βιβλίο μου ΤΟ ΙΔΕΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΦΙΔΙΟΥ, στα κεφάλαια ΜΗΝΙΝ ΑΕΙΔΕ και ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ, επίσης απαντώ σε αυτό το ερώτημα.
Θα πω τώρα πράγματα που εύκολα παρεξηγούνται, μα θα το διακινδυνεύσω επειδή πιστεύω στο μυαλό σας και στις καλές προθέσεις σας. “Εύκολα παρεξηγούνται” γιατί ενώ είμαι αναγκασμένος να μιλήσω από την εμπειρία μου, κάποιοι θα πουν, “αυτός θέλει να μιλάει για τον εαυτό του, να τον ξεχωρίζει, να τον προβάλλει, άσε που πάσχει κιόλας από μανία καταδιώξεως. Ποιός τον καταδίωξε;”
Λοιπόν, όταν ο Κρεσέντζιο Σαντζίλιο θέλει να μεταφράσει έναν από τους νεότερους ποιητές μας στα Ιταλικά, ρωτά τον Γιάννη Ρίτσο:
“Ποιον θα μου προτείνατε κύριε Ρίτσο;” Ο Ρίτσος χωρίς ζυγίσματα, του λέει: “τον Υφαντή”. Αργότερα το ίδιο ερώτημα έγινε στον Ελύτη από τον Βούλγαρο ποιητή, Στέφαν Γκέτσεφ. Του δόθηκε η ίδια απάντηση. Συνάμα, κατά το 1990, μια επιτροπή από κάπου 10 και παραπάνω επιλεγμένους γνώστες του ποιητικού χάρτη μας, βγάζουν μιαν ανθολογία που λέγεται “Ελληνική Λύρα” (νομίζω). Ποιός απουσιάζει από αυτήν; Εκείνος που προτάθηκε από τον Ρίτσο και τον Ελύτη. Αργότερα βγαίνει ένα σιντί με ποιητές της Θεσσαλονίκης που απαγγέλλουν ποιήματά τους. Με κάλεσαν κι εμένα ν’ απαγγείλω και πήγα, αλλά από το σιντί απουσιάζει ποιός; Εκείνος που προτάθηκε από τον Ρίτσο και τον Ελύτη. Κι ακόμη αργότερα βγαίνει μια ανθολογία στις εκδόσεις “Μεταίχμιο”, από καθηγητή των Νεοελληνικών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Από αυτήν απουσιάζει ποιός; Μα, πάντα ο ίδιος.
Οπότε ο αληθινός ποιητής καταλαβαίνει ότι τέτοια συμβάντα κάνουν σκοτεινές τις εποχές και διαμαρτύρεται. Διαμαρτύρεται εντόνως γιατί ξέρει ότι φίμωση του ποιητή σημαίνει φίμωση της φωνής ενός λαού και της ανθρωπότητας, φίμωση της φωνής από την πλέον εποπτική κοινωνική συνείδηση. Διαμαρτυρήθηκαν ο Ηλίας Πετρόπουλος, ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος. Δηλώνοντας αορίστως τη φίμωση που υφίσταται ο Υφαντής. Συγκεκριμένο; Τίποτε.
Οι φαλαγγίτες του Φράγκου είχαν ως σύνθημά τους “Σκοτώστε τους έξυπνους γιατί είναι επικίνδυνοι”. Να τί είναι σκοτεινή εποχή.
Και λέω εγώ τώρα: Οι σκοτεινές εποχές δεν αρχίζουν από τότε που ξεκινούν πόλεμοι είτε πληθαίνουν οι βιαστές-βασανιστές-φονιάδες γυναικών και οι παιδεραστές, ξεκινούν από τότε που φιμώνονται οι ποιητές. Υπάρχουν δεκάδες εκπομπές για τους ανθρώπους της τέχνης, του βιβλίου, στον δυνατότερο μέσο-βήμα της εποχής μας την τηλεόραση. Με είδατε ποτέ σ’ αυτό το βήμα εδώ και 14 χρόνια; Ή μήπως είδατε καμμιά διαμαρτυρία γι’ αυτό; Κατήγγειλε ποτέ κανείς το Υπουργείο “Πολιτισμού” για τις αλλαξοκωλιές που γίνονται στις εκεί βραβεύσεις; Εφημερίδα του Λονδίνου με συγκαταλέγει ανάμεσα στους 15 σημαντικότερους ποιητές του κόσμου (έχοντας υπόψιν της τους ποιητές κάπου 140 χωρών). Όμως στη χώρα μου, όχι μόνο δεν έχω πάρει κρατικό βραβείο, δεν ήμουν καν ποτέ ανάμεσα στους υποψηφίους.
Είμαι σίγουρος ότι ο αγαπημένος μου Μπρεχτ, θα λάβαινε τα παραπάνω σοβαρά υπόψιν. Γιατί ήξερε τί σημαίνει πράγματι σκοτεινή εποχή. Είναι αυτός που είπε πως: “Όλοι παινεύουν την μόρφωση, αλλά δεν γνωρίζουν πως η μόρφωση (όντας δύναμη) κάνει τους καλούς καλύτερους και τους κακούς χειρότερους”.
Θα τελειώσω όχι μόνο λέγοντας “ειλικρινά, με την αγάπη μου”, αλλά και μ’ ένα ποίημα:
TO ΠNEYMA
(H ποίηση στην ανθρώπινη ιστορία· ποίημα-δοκίμιο· μιλά ο Παν)
Oι ποιητές άλλο δεν είναι παρά κύματα
του ωκεανού που τ’ όνομά του είναι Πνεύμα.
Oι πρώτοι ποιητές γράφαν με πέτρες, με σπηλιές
(ναούς μικρογραφίες του σύμπαντος) με πράξεις
συμβολικές, με παραστάσεις, με χορούς.
Γράφαν τα μυστικά του σύμπαντος
που βίωσαν στο βίο τους και στη βία.
Έτσι γενήκαν τα μυστήρια που είναι
τα αρχαιότερα γραφτά των ποιητών.
Ύστερα από κάθε ποιητή βεβαίως
αναλαμβάναν τα μυστήρια οπαδοί.
Και μη βιώνοντας αυτοί τα όσα βίωσε
ο ποιητής, ξεχνιότανε
γενιά με τη γενιά, των μυστηρίων η σημασία.
Έμεν’ ο τύπος μόνο που γινόταν
χτήμα της εξουσίας. Ή και κάποτε
αλλοιωνότανε ακόμα και ο τύπος, αναλόγως
με το συμφέρον των κατόχων του ναού
πού ‘χτισ’ ο ποιητής για να μπορέσει
να καταγράψει εκεί την οικουμένη.
Kι ερχόταν κάποτε ο νέος ποιητής,
(ένα απ’ τα πολλά ονόματα και πρόσωπα
του ενός και μόνου ποιητή που ‘ναι το Πνεύμα).
Όμως οι ιερείς δεν τον ενέκριναν
δεν τον αναγνωρίζαν επειδή
πάντα αναγνωρίζεται κανείς,
μόνο και μόνο απ’ τους ομοίους του.
Κίνδυνος ήτανε γι’ αυτούς ο ποιητής. Xαλούσε
τη βολική εξουσία τους, τη βολική ερμηνεία τους, χαλούσε
τη βολική τους εκμετάλλευση, τον πλούτο τους.
Συκοφαντώντας τον και διασύροντάς τον
οι ιερείς εξόριζαν ή σκότωναν
τον νέο ποιητή, και μόνο πάνω
στο αίμα της θυσίας ξαναχτίζονταν
ο νέος ναός-μικρογραφία του Kόσμου.
K’ ύστερα εφευρέθη η γραφή. Αυτό το γρ
πάνω στην πέτρα, στον πηλό, στο δέρμα ή στο ξύλο,
στον πάπυρο, στο πέιπαρ, στο παπύρ και στο παπγιέ
ή στο χαρτί.
Γραφή με σφήνα και σφυρί, με το χαράκι, το καλάμι, το φτερό, την πένα, το
στυλό
με την τελεία που κυλά φκιάχνοντας γράμματα.
Oι ποιητές ανέκαθεν, πριν τη γραφή,
κ’ ύστερα, υπαρχούσης της γραφής,
πάντα απήγγειλαν το έργο τους, στο θέατρο,
γύρω απ’ την εστία και κυρίως
στης αγοράς το βήμα.
Και το βήμα
σήμερα είναι η τηλεόραση. Και ζεις
στην εποχή της τηλεόρασης. Kι αντίς
αυτή να ‘ναι το βήμα σου, απ’ όπου
θα λες την ποίησή σου να μοιράζεσαι
με τους ανθρώπους όσα γράφεις κι όσα σκέφτεσαι
οι πονηροί ιερείς και οι οπαδοί τους
παιδιά εκείνων που ανέκαθεν σκοτώναν ποιητές
οι πονηροί ιερείς της εποχής σου
(οι νεοβάρβαροι που τρέμουν την αλήθεια,
την ομορφιά του ποιητή, τη δύναμη του)
κλείνουν το στόμα σου, το βήμα σού στερούν.
Kι έχουν τον τρόπο τους καθώς είν’ ενταγμένοι
στο σύστημα που πάντα προωθεί
τις μετριότητες που εύκολα
εξαγοράζονται, υποκύπτουν και ελέγχονται.
Βεβαίως το σύστημα ως είναι πονηρό
δεν προωθεί μονάχα τους μετρίους
αλλά και τους καλούς γιατί μ’ αυτούς
φκιάχνει το φράχτη εκείνον ή τον τοίχο
πίσω απ’ τον οποίο εξοντώνει
με πλήρη άνεση, τους πράγματι (ω ναι)
επικινδύνους για το σύστημα: Τους άριστους.
Δεν ξέρω (ας καμωθώ ότι δεν ξέρω)
αν είσαι άριστος. Eκείνο
που ξέρω είναι πως το σύστημα
χίλιες φορές σού έστησε καρτέρι,
κι αν του ξέφυγες,
είναι γιατ’ είσ’ εκείνος ο πολύτροπος
Έλληνας που ονομάζεται Κανένας.
Μα αν ακόμα υπάρχουν ποιητές
είναι γιατί συνδέονται μ’ εκείνο
το μέγα σύστημα του σύμπαντος
μπρος στο οποίο τα καμωμένα
από την απληστία και την άγνοια
ανθρώπινα συστήματα, είν’ αδύναμα,
παροδικά, ανίσχυρα, γελοία.
Kι αυτό γνωρίζοντάς το ο Pεμπώ
(ενσάρκωση λαμπρή που είχε φτάσει στην ουσία)
είπε πως κατά βάθος, κι ας μη φαίνεται,
μόνο το Πνεύμα έχει εξουσία.