Έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά η θέση του πεζογράφου στην κοινωνία;
Ο πεζογράφος αντιλαμβάνεται και λειτουργεί στην καθημερινότητα όπως ο κάθε πολίτης. Εκείνο που τον διαφοροποιεί είναι ότι στέκεται με μια διαφορετική οπτική θέαση στο περιβάλλον(κοινωνικό, πολιτικό, κλπ). Είτε εστιάζει σε μακροπερίοδο είτε σε περιορισμένη εμβέλεια συμβάντων και ανθρώπινης συμπεριφοράς. Το βλέμμα του είναι διαπεραστικό, ευρύ και τόσο οξύ στην γύρω του καθημερινότητα που θα ‘ λεγε κανείς ότι υπάρχει κίνδυνος να κόψει τα μάτια του. Γι αυτό και σκύβει στο χαρτί του να διηγηθεί όσα με χίλιους τρόπους εισέρχονται μέσα του. Μολονότι ο πεζογράφος ζει και συναισθάνεται τον ίδιο ιστορικό χρόνο με όλους τους άλλους, εκείνο που τον διαφοροποιεί είναι ότι διαθέτει ένα οπλοστάσιο που τον βοηθά στο να εκφραστεί και να διαχειριστεί δημιουργικά, απλά αλλά και σημαντικά θέματα που απασχολούν τον άνθρωπο. Συγκεντρώνει το κοινό βίωμα, το αναπλάθει και το ανάγει σε μια πλασματική καθημερινότητα που δεν λειτουργεί ως απλός καθρέφτης, αλλά και ως αιχμηρό αντικείμενο που διαρρηγνύει το εξωτερικό μας περίβλημα και εισέρχεται εντός μας. Φανταστείτε μια κατσαρόλα με μαύρο χυλό που βράζει. Φούσκες παντού εκρήγνυνται. Ο συγγραφέας δεν είναι έξω από την κατσαρόλα(καθημερινότητα). Δεν στέκεται και την παρατηρεί. Είναι μια από τις φυσαλίδες που θα πεταχτεί έξω, θα μετατραπεί σε γράμματα και λέξεις κι ενώ εσύ (ο αναγνώστης) προσπαθείς να την καθαρίσεις με το δάχτυλο, αυτή αν και δεν έχει τη δύναμη να σε ρουφήξει (την έχει;), εν τούτοις θα αφήσει σίγουρα αποτύπωμα στο δάχτυλό σου.
Εν ολίγοις από την δική του ενδοσκόπηση και αυτογνωσία, περνάει στη δική του ερμηνεία και κατανόηση των συμβάντων μέσα από οπτικές άλλων, έξω από τον ίδιο. Θα μπορούσα ίσως να δείξω τη διαφορά όπως αυτή διαφαίνεται ανάμεσα στις λέξεις που είναι όμορες νοηματικά αλλά ταυτόχρονα όχι: ακούω, αφουγκράζομαι-βλέπω, παρατηρώ-αναζητώ με τον νου να βρω απαντήσεις, σκάβω στην ψυχή.
Σε περιόδους κρίσης, όπως αυτή του κορωνοϊού, έχει ιδιαίτερο ρόλο η πεζογραφία;
Οι ιστορίες, κάθε είδους μυθοπλαστική ιστορία, ερμηνεύει, δείχνει, σκιαγραφεί αίτια, αποτελέσματα, συμπεριφορές, αναμοχλεύει πάθη, φιλοδοξίες (όλων των επιπέδων), φόβους…Και μολονότι η σύγχρονη πεζογραφία όντας άκρως ρεαλιστική δεν χαρακτηρίζεται για την αισιοδοξία των πραγμάτων, παρόλα αυτά γίνεται για τον/την αναγνώστη/στρια ένας τόπος περισυλλογής, στοχασμού. Όταν ένα κοινό βίωμα διαμοιράζεται αναπλασμένο, μοιάζει να μετατρέπεται σε πρόσφορο ενός συνόλου ζωής, με μερίδιο ευθύνης κοινό. Ως αναγνώστης, μπορείς να δεις το μέσα σου στο μέσα των άλλων. Έτσι τα κοινωνικά θέματα και κάθε είδος κρίση, μέσω της αναπαράστασης σε ένα άλλο επίπεδο, γίνεται ουσιαστικά πιο αντιληπτή
Η κρίση των ημερών του κορωνοϊού έφερε στο επίκεντρο τον άνθρωπο. Του δίνει την αφορμή να σκεφτεί για την συμπεριφορά, το ρόλο, τη θέση του στην κοινωνία και στην παγκόσμια κοινότητα. Να διαπιστώσει την ταπεινότητα και την κοινή μοίρα των ανθρώπων έναντι της φύσης…και της φύσης του.
Θα κάνω αναφορά στη σοφία των ιστοριών και δη των λαϊκών παραμυθιών, που με την φαινομενική μυθοπλαστική τους υπόσταση δείχνουν τη δύναμη, το βάθος, το μεγαλείο της ζωής. Η πεζογραφία δεν λειτουργεί ως απλή καταγραφέας, αλλά ως καταλύτης στο ατομικό και κοινωνικό γίγνεσθαι. Τα κείμενα λειτουργούν ως ζωντανοί οργανισμοί.
* Η Τασούλα Τσιλιμένη είναι καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, όπου διδάσκει Αφήγηση και Μυθοπλασία/ Δημιουργική Γραφή. Ασχολείται παράλληλα με την κριτική παρουσίαση βιβλίων. Εκτός από δημοσιεύσεις στο επιστημονικό της πεδίο γράφει λογοτεχνικά βιβλία για παιδιά και για ενήλικες, με πρόσφατη τη συλλογή διηγημάτων Το Κουμπί και άλλες ιστορίες (Καστανιώτης, 2017).