Επί προσωπικού (για την ποίηση του Δημήτρη Τρωαδίτη) – Κριτική από τον Δήμο Χλωπτσιούδη

Γράφουμε και διαβάζουμε λογοτεχνία σε μια γλώσσα που έχει δώσει δείγματα υψηλής αισθητικής σε αυτό που ονομάσαμε πολιτική ποίηση. Η ποίηση ως δημιουργία βέβαια πάντα αποτελούσε μια πολιτική πράξη που δεν περιορίζεται αποκλειστικά σε έναν πολιτικό χώρο (Σοφοκλής, Αισχύλος, Σολωμός, Κάλβος, Ρίτσος, Σεφέρης, Εγγονόπουλος, Ελύτης κ.α.). Αν προσανατολιστούμε όμως στη σύγχρονη πολιτική ποίηση, παρατηρούμε ότι απουσιάζουν οι κριτικές προσεγγίσεις για την αναρχικήή γενικότερα την αντιεξουσιαστική ποίηση.
Βέβαια κάθε έργο που καταθέτει μία νέα αισθητική πρόταση και θεμελιώνεται σε ένα στοχαστικό περιεχόμενο για τον άνθρωπο και την κοινωνία αποτελεί επαναστατική πράξη, ακόμα και αν το περιεχόμενο δεν στοχεύει σε κάποια ουτοπία. Ο κοινωνικός προβληματισμός που εγείρει, αρκεί ως όπλο απέναντι στον συντηρητισμό της καλλιτεχνικής τυποποίησης (μαζική λογοτεχνία και κουλτούρα) και στον μικροαστισμό. Φτάσαμε στο σημείο το ασήμαντο να κυριαρχεί ως ιδεολογία και να λειτουργεί ως πρότυπο μίμησης. Η άνοδος της ασημαντότητας (Καστοριάδης) και η κυριαρχία της μετριότητας (Steiner) θεμελιώνονται σε μία αυταπάτη πολυχρωμίας, που πνίγει τις ριζοσπαστικές ιδέες. Όπως έγραφε ο Καστοριάδης οι ανατρεπτικές ιδέες συμφύρονται με τον σωρό των ιδεών ενισχύοντας τη θέληση του συστήματος, την ώρα που η άνοδος της ασημαντότητας μετατρέπει το μουρμουρητό της επανάστασης της –κριτικής και καλλιτεχνικής– σκέψης σ’ ένα προϊόν ανάμεσα σε άλλα ασήμαντα, ώστε τελικά που χάνει τη σημασία του. Για τον Adorno παλαιότερα η λατρεία του εφέ, στο κλίμα της οποίας «ευδοκιμεί η οικουμενική ημιμάθεια» που καλλιεργεί η πολιτιστική βιομηχανία, οδηγεί στην εύκολη και παραπλανητική συγκίνηση.
Η αντιεξουσιαστική ποίηση δεν περιορίζεται σε έναν καταγγελτικό στοχασμό ή ένα αίτημα αλλαγής. Ούτε αποδέχεται τη μίμηση αναγνωρισμένων καλλιτεχνών του αναρχικού χώρου (Γώγου, Άσημος), όπου πρέπει να κυριαρχεί η αθυροστομία και η επιθετικότητα. Αντίθετα ο αντιεξουσιαστικός ποιητικός λόγος διακρίνεται από την ελεύθερη στάση της συνείδησης απέναντι στη γλώσσα, την τέχνη και την κοινωνία. Η αντιεξουσιαστική ποίηση δεν έχει να κάνει μόνο με το πρόταγμα για κοινωνική αλλαγή (περιεχόμενο), αλλά και με την αισθητική πρόταση που καταθέτει (φόρμα) και τον τρόπο που αξιοποιεί τη λογοτεχνική παράδοση (έρευνα) και τον προβληματισμό της εποχής ως αφορμή αναστοχασμού (το επίκαιρο ως διαχρονικό). Και αυτά τα χαρακτηριστικά δεν εντοπίζονται μόνο στον αναρχικό χώρο, αλλά και σε ευρύτερους πολιτικούς σχηματισμούς, όπως ιστορικά έδειξε η ποίηση του Καρυωτάκη, του Εγγονόπουλου και του Εμπειρίκου.
Η αντιεξουσιαστική ποίηση ορίζεται από μία κατ’ αρχήν άρνηση (ενώ η πολιτική ποίηση από μία κατ’ αρχάς άρνηση) του καθεστηκότος λόγου και συστήματος, που οδηγεί άλλοτε σε σύνθεση και άλλοτε σε διάλυση και μια επανασύνθεση. Γιατί η συνήθεια οδηγεί σε νέκρωση της στοχαστικής διαδρομής. Η ποίηση που προάγει έναν λόγο αντιεξουσιαστικό, είναι φάρος ζωής όχι μόνο ενάντια στην καταπίεση, ως ιδεολογία, αλλά και στα πάθη του ανθρώπου, όπως δίδαξαν ο Ουάιλντ, ο Κάφκα, ο Καμύ κ.ά.
Αυτές τις σκέψεις μάς γέννησε η νέα ποιητική συλλογή του Δημήτρη Τρωαδίτη, «με μία εμμονή στην κωλοτσέπη» (στοχαστής, 2020), που με τόνο χαμηλόφωνο και μία εγγενή ειρωνεία αρνείται τις κατασκευασμένες ιδεολογίες των φορέων εξουσίας και αναζητά μια νέα ουτοπία. Η ποίηση του Τρωαδίτη εκφράζει έναν γνήσιο αντιεξουσιαστικό προβληματισμό, που απλώνεται από τη φόρμα μέχρι το περιεχόμενο. Χωρίς να ενδιαφέρεται για τον τυπογραφικό εντυπωσιασμό, μένει στην ουσία προσπαθώντας να φέρει το σημαντικό ξανά στην επιφάνεια. Η ποιητική του ξεπερνά την έκφραση διαμαρτυρίας και επικεντρώνεται σε έναν βαθύτερο προβληματισμό για τις πηγές ηγεμονίας.
Στη συλλογή εντοπίσαμε στοιχεία του δικού μας δημιουργικού και κριτικού προβληματισμού και οικείες πολιτικές, κοινωνικές και υπαρξιακές αγωνίες. Παρά την τεράστια χιλιομετρική απόσταση που μας χωρίζει, η ποίηση του Τρωαδίτη είναι τόσο οικουμενική όσο και οι αντιεξουσιαστικές ανησυχίες που την εμπνέουν. Ίσως εκεί βρήκαμε έναν ποιητικό καθρέφτη. Μερικές φορές αισθανόμασταν σαν το β’ ενικό ορισμένων συνθέσεων να απευθύνεται σε εμάς, μέσα σε έναν θρυμματισμένο στίχο σαν τα όνειρα και τις ελπίδες μας.