Ο Νίκος Δόικος επανέρχεται λογοτεχνικά με μία ποιητική συλλογή, όγδοη κατά σειρά, που φέρει τον ανατρεπτικό για τα ποιητικά δεδομένα τίτλο, Η μαγεία του 9. Η φράση αυτή, που προέρχεται από την επιστήμη των μαθηματικών και την ιδιαίτερη φιλοσοφία τους, σχετίζεται με την περίφημη «μαγική» ιδιότητα και τη μυστηριώδη δύναμη του αριθμού 9, ο οποίος έχει διαχρονικά αποτελέσει σημείο έλξης των διανοητών, μαθηματικών και μη. Στην περίπτωση του Δόικου, εν προκειμένω, ο αριθμός εννιά καιοι ιδιότητές του δοκιμάζονται στο ομότιτλο ποίημα που γράφεται με πυρήνα και αφετηρία του τον αριθμό εννιά, τόσο ως προς τον αριθμό των στίχων, όσο και ως προς τον αριθμό των συλλαβών ανά στίχο.
Το βιβλίο περιλαμβάνει ποιήματα ελευθερόστιχα, ποιήματα γραμμένα σε φόρμα με ομοιοκαταληξία ζευγαρωτή ή πλεκτή, αλλά και ποιήματα χαϊκού που άλλοτε συνδυάζονται και δημιουργούν δυάδες και άλλοτε παρατίθενται κατά μόνας. Διαμορφώνεται, έτσι, μία ενδιαφέρουσα μορφική ποικιλία, ένα πολυσύνθετο ποιητικό πεδίο, κατάλληλο για να διερωτηθεί και να διερευνήσει κανείς τον τρόπο με τον οποίο η μορφή και η μορφοποίηση ενός ποιήματος επηρεάζει και αντανακλά στο περιεχόμενό του, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο ένας ποιητής δοκιμάζει και δοκιμάζεται στις διάφορες ποιητικές μορφές, πειραματίζεται με νέες, μένει πιστός ή ανανεώνει την παράδοση, είτε πρόκειται για την παράδοση της φορμαλιστικής στιχουργίας, είτε για την «παράδοση» του ελεύθερου στίχου. Σε κάθε περίπτωση, εκείνο που αντιλαμβάνεται κανείς αμέσως μετά την πρώτη ανάγνωση των ποιημάτων είναι η παρουσία ενός ρυθμού που άλλοτε είναι εξωτερικός, εμφανής και εύκολα αντιληπτός και άλλοτε εσωτερικός και υποδόριος, κινείται δηλαδή κάτω από την επιφάνεια των λέξεων δημιουργώντας τις απαραίτητες εκείνες δονήσεις που υποβοηθούν όχι μόνο την πρόσληψη, αλλά και την αισθητική απόλαυση, την τέρψη που αποκομίζει ο αναγνώστης κατά την προσπέλαση του ποιήματος. Σε κάποια, μάλιστα, από τα ποιήματα του Δόικου ο ρυθμός προσεγγίζει και προσιδιάζει στον αντίστοιχο των δημοτικών τραγουδιών και ο κυματισμός του στίχου ανακαλεί ευθέως και ασυναίσθητα τον τρόπο και τις τεχνικές της δημοτικής ποίησης: δείλι μαβί σε μια πηγή/ πήγα να ξεδιψάσω/ δεν πρόκαμα να φτάσω/ και στέρεψε η πηγή («Λούκι»).
Η πρώτη εικόνα που σχηματίζει κανείς από την ανάγνωση των ποιημάτων είναι αυτή μίας ποίησης υψηλής, ενίοτε υψηλόφωνης, η οποία, όμως, κατά τρόπο παράδοξο, παραμένει ταυτόχρονα απόλυτα γήινη, προσγειωμένη, κοντά στην ανθρώπινη ύπαρξη και τις συνιστώσες που την προσδιορίζουν. Αυτή η διττή και διφυής υπόσταση της στιχουργίας του Δόικου εκβάλλει και αναδεικνύει, κατά βάση, ένα αίτημα, το αίτημα της αναμόρφωσης των όρων και των συνθηκών της ζωής του ανθρώπου, της ίδιας της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης και ιδιοσυγκρασίας έτσι που πια αυτή να εμφορείται και να σχηματοποιείται από δυνάμεις λυτρωτικές και απελευθερωτικές για τον άνθρωπο όπως η τέχνη, η ποίηση εν προκειμένω, ή ο έρωτας: Από τις επαγγελίες τις αφανέρωτες/ Προτιμείστε τους χειροπιαστούς έρωτες («Ρ31»).
Κεντρική θέση μέσα στην ποιητική συλλογή έχει ο τόπος ή, καλύτερα, οι τόποι, συγκεκριμένοι και κατονομαζόμενοι, οι οποίοι έχουν σχεδόν πάντα μία ξεχωριστή και σημαίνουσα θέση στην ελληνική ιστορία. Οι αναφορές αυτές του Δόικου και η εκκίνηση πολλών από τα ποιήματά του από τους τόπους αυτούς καταδεικνύει και μαρτυρεί τη διάθεσή του να τοποθετηθεί μέσα στο χωροχρόνο ακριβώς για να μπορέσει να ορίσει και να προσδιορίσει το παρόν του. Αυτή η προσπάθεια του ποιητή δεν μένει όμως μόνον εκεί. Γιατί εξακτινώνεται και καλύπτει γενικότερα την ύπαρξή του, την ανθρώπινη, αλλά και την καλλιτεχνική του παρουσία και δράση: γράφω για όσους ποθούν/ αυγή μαζί μου να βρεθούν/ στην κορυφή του Άθωνα/ στην κορυφή του Πάρνωνα («Γιατί γράφω 2»). Πρόκειται, με άλλα λόγια, για μία διαρκή και εναγώνια προσπάθεια αναζήτησης της ταυτότητάς του μέσα και μέσω των στίχων και, γενικότερα, μέσω της τέχνης που έχει την ιδιότητα να εισδύει και να φωτίζει τα πράγματα και τον άνθρωπο στις αληθινές τους διαστάσεις. Κι αυτό γιατί μόνο μέσα στην περιοχή της τέχνης δεν λειτουργούν, ούτε βαραίνουν οι όποιες αναστολές ή επιφυλάξεις που καθηλώνουν τον άνθρωπο στη σιωπή και την απόσυρση. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι αυτή η πορεία αυτοπροσδιορισμού και αναζήτησης της ταυτότητας προσλαμβάνει το χαρακτήρα και τη φυσιογνωμία ενός ταξιδιού που πραγματοποιεί ο ποιητής μέσα στον τόπο και τον χρόνο: η ζωή μου ένα καράβι π’ αρμενίζει/ προς όρμους νόστιμους χωρίς πυξίδα/ λες και ο νόστος στα πανιά του αλωνίζει/ ανεμοκαίρι αγορασμένο απ’ την πατρίδα («Νόστιμη ζωή»). Η τάση και η διάθεση αυτή του ποιητή σχηματοποιείται και αντικατοπτρίζεται στην ίδια τη σύνθεση των ποιημάτων που τεχνουργούνται εν είδει βηματισμού του ποιητή όχι πια μέσα στον χωροχρόνο, αλλά μέσα στην ίδια την τέχνη του λόγου που λειτουργεί αναπλαστικά και αναμορφωτικά της πραγματικότητας για να μπορέσει όχι να την αναπαράγει, αλλά στην κυριολεξία να την γεννήσει εκ νέου, ακόμα κι αν πρόκειται για παρελθούσες πράξεις και γεγονότα.
Η βασική, όμως, ιδιαιτερότητα της συλλογής και το στοιχείο εκείνο που καθιστά το όλο εγχείρημα μία άξια πρόταση ανάγνωσης είναι ο συνδυασμός και η σύζευξη που επιδιώκει και επιτυγχάνει ο Δόικος ανάμεσα στην ποιητικότητα, η οποία δεν προδίδεται ούτε για μία στιγμή, και στην κοινωνική παρατήρηση και κριτική η οποία, αν και δεν προβάλλει σε πρώτο πλάνο, ενυπάρχει βαθιά ριζωμένη μέσα στους στίχους, έτοιμη να προβληματίσει όποιον την αντιληφθεί και τη συμμερισθεί. Έτσι, ενώ τα ποιήματα του Δόικου στοχεύουν, ως έργα τέχνης, στην τέρψη και τη αισθητική απόλαυση, στην προσπέλασή τους ως δημιουργημάτων του πνεύματος, ως έργων ποιητικής έμπνευσης, ταυτόχρονα λειτουργούν ως τομές στην κοινωνική πραγματικότητα της εποχής, ως παρεμβάσεις που έχουν στόχο να αναδείξουν τις ποικίλες παθογένειες της κοινωνίας, ελληνικής και παγκόσμιας, συνιστώντας έτσι έναν λόγο ποιητικό και κριτικό μαζί. Η μέθοδος και η μεθόδευση είναι βέβαια διαχρονικά και πάγια γνωστή και, από αυτή την άποψη, το συγκεκριμένο βιβλίο φαίνεται πως προεκτείνει και βαθαίνει την παράδοση της κοινωνικής ποίησης χωρίς, όμως, ούτε στιγμή να απεκδύεται την καλλιτεχνική του φυσιογνωμία.
* Νίκος Δόικος, Η μαγεία του 9, Κοράλλι, Αθήνα 2021