Κεντώ τη μοναξιά μου
με σταυροβελονιές δικές σου
της όψης, της ανάσας, της μορφής σου
που μου λείπει.
Αυτό το εργόχειρο
ποτέ δε θα τελειώσει.
ΕΡΓΟΧΕΙΡΟ ΗΜΙΤΕΛΕΣ[i]
Το βιβλίο της Σοφίας Παπαχριστοφίλου Αναπνέοντας με λέξεις (Κοράλλι 2021) αποτελεί συνένωση ποιητικών και πεζών της κειμένων.
Έξι ποιητικές ενότητες με τίτλους Η ΔΙΚΗ ΣΟΥ ΓΩΝΙΑ, Η ΓΩΝΙΑ ΤΩΝ ΧΑΙΚΟΥ, ΣΤΙΓΜΕΣ ΤΩΝ ΜΥΘΩΝ, ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΤΟΥ ΚΑΒΑΦΗ, ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟΚΑΛΟΓΕΡΟ ΤΗΣ ΣΚΙΑΘΟΥ, ΑΚΟΜΗ 6 ΠΟΙΗΜΑΤΑ και ΤΕΣΣΕΡΑ ΠΕΖΑ.
Η ορμητικότητα του ερωτικού συναισθήματος διεκδικεί με δύναμη την κεντρική θέση στη θεματική των ποιητικών και πεζών συνθέσεων, ενώ είναι ευδιάκριτη μια μετατόπιση από το ατομικό στο συλλογικό, με δημιουργίες πιο κοινωνικές, που άπτονται γενικότερων ζητημάτων.
Το εισαγωγικό ποίημα Ανάσα λέξεων αποτελεί προοίμιο και λειτουργεί σαν μότο. Το ποιητικό υποκείμενο προτάσσει τη δυναμική της ποιητικής τέχνης και με τόνο εξομολογητικό δηλώνει τη βιολογική του σχέση με τις λέξεις.
Στις επόμενες ενότητες η ποιητική φωνή παραδίδεται στο ερώμενο πρόσωπο.
Κύκλοι, κύκλος
η ζωή μου
σε χρώματα πολλά
και ακαθόριστα,
γραμμές που τέμνονται
με πείσμα.
Στο κέντρο
πάντα
Εσύ.
(ΕΚΡΗΞΗ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑΣ, σελ. 13)
Ο έρωτας γίνεται το σκηνικό που φιλοξενεί τον ποιητικό μύθο και δίνει την αφορμή να αναπτυχθεί η ποιητική αφήγηση. Ο νους συρράπτει και αναπτύσσει όλες τις εκφάνσεις του ερωτικού συναισθήματος: την αφοσίωση, τη θαλπωρή, τη νοσταλγία, τη ζήλεια, το ανεκπλήρωτο, την προδοσία. Ο τόνος είναι ρομαντικός και κυριαρχεί το συναίσθημα, ενώ η φύση συνεισφέρει με τον λυρισμό της. Με έκδηλη φόρτιση το ποιητικό υποκείμενο προσπαθεί να εκφράσει τις διαθέσεις του και παραδέχεται πως παρά τον αγώνα του ερωτευμένου για την πλήρη κατάκτηση του ποθητού προσώπου, εκείνο παραμένει άγνωστο, στοιχείο που επαναλαμβάνεται στη συλλογή.
Ήπια απ΄ το ποτήρι σου
μία και δυο φορές,
τα μυστικά σου
δεν τα έμαθα ακόμα.
ΕΠΙ ΜΑΤΑΙΩ (σελ. 15)
Τα επτά άτιτλα χαϊκού στην ενότητα Η ΓΩΝΙΑ ΤΩΝ ΧΑΙΚΟΥ έχουν τον έρωτα ως θέμα τους, με την απλότητα της φύσης να αιχμαλωτίζει το φευγαλέο.
4
Η θάλασσα μπλε
αγκαλιάζει την άμμο
ο ήλιος φθονεί.
(σελ. 39)
Στα ποιήματα Ιφιγένεια εν θυσία και Σύγχρονη Μήδεια οι αρχαίοι μύθοι επιστρατεύονται για να εκφράσουν σύγχρονα γεγονότα, ενώ η δύναμη της Καβαφικής ποίησης, όπως και ο βίος του Παπαδιαμάντη, αποτελούν ερέθισμα στις ενότητες ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΤΟΥ ΚΑΒΑΦΗ και ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟΚΑΛΟΓΕΡΟ ΤΗΣ ΣΚΙΑΘΟΥ.
Η κοινωνική θεματική αναπτύσσεται στα έξι ποιήματα που ακολουθούν. Η μετατόπιση από το ατομικό στο συλλογικό οδηγεί σε συνθέσεις με επίκεντρο τους ηλικιωμένους, τους πρόσφυγες, τα αδικοχαμένα μωρά του Αιγαίου, αλλά και την απάθεια των περισσοτέρων από εμάς για όσα συμβαίνουν στη θάλασσά μας.
Κρατούσε το επτά μηνών αδελφάκι
απ’ τα ρούχα, μην πέσει στο κενό
και καταπλακωθεί
απ΄ τα χαλάσματα της βόμβας.
Μικρό κορίτσι της Συρίας
μωρό κι αυτή πέντε χρονών
μα η δύναμη και η καρδιά της σιδερένια
την έσωσε απ’ το μίσος του πολέμου.
Έγινε βάιραλ και συγκίνησε τους πάντες
μένοντας άστρο φωτεινό
κι ο κόσμος συνεχίζει τη ζωή του
με απάθεια.
ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΑΓΓΕΛΟΥΔΙ (σελ. 59)
Στις ποιητικές συνθέσεις της Σοφίας Παπαχριστοφίλου κυριαρχεί το συναίσθημα. Παρατηρείται καθαρότητα χρωμάτων, σχημάτων και γλώσσα πυκνή που δεν πλατειάζει, πρωτοπρόσωπη στις συνθέσεις που αφορούν τον έρωτα, τριτοπρόσωπη στις κοινωνικές.
Τα τέσσερα πεζά κείμενα που ακολουθούν δεν έχουν ενιαία θεματική. Η Κωνσταντινούπολη αποτελεί πεδίο δράσης του πρώτου διηγήματος και αφιερώνεται Σε αυτούς που λατρεύουν την Πόλη. Με κέντρο τον χιλιοτραγουδισμένο Βόσπορο, ξεδιπλώνεται ο έρωτας ενός ζευγαριού Ελλήνων στην Πόλη και μαζί του η τραγική ιστορία της ομογένειας.
[…] Όλο το βράδυ μείναμε αγκαλισμένοι αγναντεύοντας τον Βόσπορό μας που μουρμούριζε απόκοσμες λέξεις, τρυφερές, ονειρεμένες, λέξεις-λυγμούς, παφλασμούς των κυμάτων του, που μας άφηνε κοντά του να τρέχουμε σε κάθε δυνατή μας στιγμή λύπης ή χαράς. Είχε έρθει πλέον η ώρα να αποχωριστούμε και να αποχαιρετίσουμε και τη θάλασσά μας. […]
ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΒΟΣΠΟΡΟΥ (σελ. 67)
Το επόμενο διήγημα εμπνέεται από τον Ζορμπά του Καζαντζάκη και αναπτύσσεται στο Οριάν εξπρές. Θίγει το ζήτημα της γυναικείας μοναξιάς στο κλειστό περιβάλλον ενός χωριού, ενώ η δομή του περικλείει μυστήριο.
Πολιτικό το περιεχόμενο στο διήγημα ΜΝΗΜΕΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ. Η μνήμη ανασύρει περιστατικά και γεγονότα με την τεχνική του κιτρινισμένου τετραδίου.
Το άγχος των κιλών αποτελεί θέμα του επόμενου διηγήματος ΣΟΚΟΛΑΤΕΝΙΑ ΑΜΑΡΤΙΑ.
[…] Πλησίασα τη σοκολατένια βιτρίνα και άρπαξα με βουλιμία ένα τρουφάκι. Νοστιμότατο, αν και μικρούτσικο, όμως πάλι η φωνή από το μεγάφωνο ήρθε αμείλικτη να με προστάξει να ζυγιστώ. Ανέβηκα με κλειστά μάτια στη ζυγαριά και όταν τα άνοιξα αυτή έδειξε τρία κιλά περισσότερα από την προηγούμενη ένδειξη. [… ]
ΣΟΚΟΛΑΤΕΝΙΑ ΑΜΑΡΤΙΑ (σελ. 81)
Οι μυθοπλασίες στα τέσσερα διηγήματα της Σοφίας Παπαχριστοφίλου αφηγούνται περιστατικά με ισορροπημένη χρήση της γλώσσας και διαύγεια στην περιγραφή, ενώ τα εσωτερικά βιώματα των ηρώων συνδέονται πειστικά με το κοινωνικό και ιστορικό γίγνεσθαι.
Στο σύνολό της η συλλογή της Σοφίας Παπαχριστοφίλου Αναπνέοντας με λέξεις διαθέτει ενάργεια και λυρισμό. Η γραφή διυλίζεται με το φίλτρο του έρωτα, όμως θησαυρίζει ερεθίσματα και από τον γύρω κόσμο, τα οποία χρωματίζει με ευαισθησία.
[i] Σελ. 25.