Μια μύγα, μια βρομόμυγα που σε τσιμπά, μια κίνηση που εσύ κάνεις για να τη διώξεις, μπορούν μετά από έξι, δέκα, δεκαπέντε χρόνια να γίνουν η αιτία ποιος ξέρει ποιας καταστροφής. Δεν υπερβάλλω, δεν υπερβάλλω. Είναι βέβαιο πως εμείς ζούμε… κοίτα, εξηγούμαι, κατά προσέγγιση δυνάμεις αστάθμητες, ανυπολόγιστες… να μου τον επιτρέψεις αυτό το συλλογισμό, δρουν μόνες τους όλες αυτές οι δυνάμεις, αναπτύσσονται, κατά προσέγγιση πάντα, και σου φτιάχνουν ένα δίχτυ, μια παγίδα, που εσύ δεν μπορείς να διακρίνεις αλλά στο τέλος σε τυλίγει, σε σφίγγει. Και λοιπόν τότε βρίσκεσαι πιασμένος μέσα, χωρίς να ξέρεις να εξηγήσεις πώς και γιατί. Έτσι είναι. Οι τέρψεις μιας στιγμής, οι επιθυμίες οι άμεσες, σου επιβάλλονται, είναι ανώφελο, η ίδια η φύση του ανθρώπου, όλες του οι αισθήσεις, τον κατακλύζουν ταυτόχρονα και καταλυτικά, έτσι που δεν μπορεί να τους αντισταθεί. Και δεν σκέφτεται τις ζημιές και τους διάφορους καημούς που μπορεί να φέρουν, ούτε η φαντασία του μπορεί να συλλάβει αυτούς τους καημούς και τις ζημιές με δύναμη και σαφήνεια. Είναι αδύνατο να βάλει φρένο στην τάση που έχει να μην αντιστέκεται στην ικανοποίηση των επιθυμιών και να μην αποδιώχνει τις ηδονές. Εάν καμιά φορά ο καλός Θεός τον κάνει να συνειδητοποιήσει τους άμεσους κινδύνους, ούτε κι αυτό αποτελεί εμπόδιο ενάντια στις επιθυμίες. Είμαστε άθλιες υπάρξεις. Τώρα εσύ θα ρωτήσεις: Γιατί οι εμπειρίες των μεν δεν παραδειγματίζουν τους δε; Αυτοί δεν εξυπηρετούν σε τίποτα. Καθένας μπορεί να σκεφτεί πως οι εμπειρίες είναι φρούτο που γεννιέται συμφωνία με το φυτό που το γεννά και το έδαφος στο οποίο αυτό μεγαλώνει. Κι αν εγώ πιστεύω για τον εαυτό μου, φέρ’ ειπείν, πως είμαι μια τριανταφυλλιά για να παράγω ρόδα, γιατί πρέπει να δηλητηριαστώ με φρούτο σκουληκιασμένο, κομμένο απ’ το θλιμμένο δέντρο του άλλου; Όχι, όχι. Είμαστε αδύναμες υπάρξεις… Ούτε πεπρωμένο, λοιπόν, ούτε μοιραίο. Το άτομο μπορεί πάντα να ελέγχει την αιτία των ζημιών του και της τύχης του. Δεν πέφτει, βέβαια, διάνα. Την αιτία όμως δεν μπορεί να την εξαφανίσει ούτε αυτός ούτε οι άλλοι, μήτε αυτό το πράγμα μήτε το άλλο.
* * *
Η ζωή είναι χειρότερη από τους τοκογλύφους. Χρεώνει πολύ μεγάλο τόκο για τις λίγες χαρές που μας παραχωρεί.