[…] Ενώ η ανθρώπινη ιστορία σέρνεται από τέσσερις ατμομηχανές: τη Φιλοσοφία, την Επιστήμη, την Τέχνη και την Πολιτική, στα σχολεία μας τα παιδιά μαθαίνουν πως η ιστορία τού ανθρώπινου γένους είναι μόνο ιστορία πολέμων, επαναστάσεων, και καταστροφών που προκαλούν οι άνθρωποι στους ανθρώπους. Είναι η ιστορία της ανθρώπινης εξουσίας στις χίλιες δυο μεταμορφώσεις της, στις χίλιες δυο συγκρούσεις τής μιας Εξουσίας με την άλλη. Έτσι σχηματίζεται σιγά σιγά μέσα στα παιδιά μας η ανάγκη της βίας σαν μια δεύτερη φύση. Αφού όλα είναι πόλεμος, αφού όλα είναι βία, πρέπει να φοβάμαι τη βία, σκέφτεται το παιδί, ή πρέπει να μάθω να χρησιμοποιώ τη βία. Πράγματι, η ιστορία των ανθρώπων, όπως διδάσκεται, καταλήγει στην εικόνα μιας ζούγκλας μέσα στην οποία έζησαν κατά τύχη μερικοί μεγάλοι φιλόσοφοι, ποιητές, επιστήμονες.
[…] Έτσι, η βιομηχανική κοινωνία δημιουργεί άδειους ανθρώπους. Οπότε οδηγούμαστε προς το θάνατο του πολιτισμού όπως τον γνωρίσαμε έως σήμερα. Ίσως γι’ αυτό το λόγο υπάρχουν μερικοί φιλόσοφοι που ισχυρίζονται ότι η Τέχνη θα πάψει να είναι απαραίτητη στον άνθρωπο. Δεν ξέρω αν θα είναι η Τέχνη απαραίτητη στο άνθρωπο. Πάντως αν δεν γίνουν ριζικές αναθεωρήσεις, αλλαγές στην οργάνωση της ζωής μας, είναι βέβαιο ότι η Τέχνη δεν θα έχει κανένα λόγο ύπαρξης. Γιατί η Τέχνη προϋποθέτει διάλογο. Ο διάλογος εκπορεύεται από την ανάγκη του δημιουργού να εκφραστεί με αισθητικά μέσα καθώς και την ανάγκη τού λαού να αποδεχθεί αυτές τις αισθητικές προτάσεις σαν τροφή του ψυχικού και πνευματικού του κόσμου. Όταν όμως αυτός ο κόσμος πάψει να υπάρχει, θα σταματήσει παράλληλα και η αναγκαιότητα μιας τέτοιας επικοινωνίας. Ήδη σήμερα, η καταστροφή των ανθρωπομονάδων μέσα στο σύνολο σχεδόν των εργαζομένων έχει απωθήσει την Τέχνη στην τελευταία σειρά των αναγκαιοτήτων τού σύγχρονου πολίτη. Έτσι φτάνουμε στην ανάγκη για ένα νέο μοντέλο κουλτούρας, που θα προσπαθήσει να γεμίσει το χάσμα που γεννά μέσα μας η σημερινή κατάσταση πραγμάτων.
[…] Όταν η γη – το χώμα – εξαφανίζεται κάτω απ’ την κυριαρχία της ασφάλτου και του τσιμέντου, οι θλιβεροί κάτοικοι των μεγαλουπόλεων του αιώνα μας προσπαθούν να φυτέψουν λίγα λουλούδια σε γλάστρες και ζαρντινιέρες. Το πολύ πολύ να γίνει κανένα πάρκο ή λίγες δεντροστοιχίες στα πεζοδρόμια, με δυστυχισμένα δέντρα, καταδικασμένα να αναπνέουν τα καυσαέρια των αυτοκινήτων. Αυτό έχει αρχίσει να γίνεται σήμερα στον τομέα της Τέχνης και θα γενικευτεί. Πάνε πια τα μεγάλα δάση, πάνε οι ανθοστόλιστοι αγροί και τα παραμυθένια πάρκα των μεγάλων εποχών τής Τέχνης. Όσο απλώνεται και διακλαδώνεται η βιομηχανική εποχή μας μεταβάλλει τον άνθρωπο – χώμα και την κοινωνία – γη σε άνθρωπο – μπετόν και σε κοινωνία – άσφαλτο. Πού λοιπόν θα φυτευτεί ο δημιουργός – σπόρος για να καρποφορήσει; Μόνο σε γλάστρες και σε ζαρντινιέρες…
Πηγή: Μίκης Θεοδωράκης, ΑΝΤΙΜΑΝΙΦΕΣΤΟ, Εκδ. Γνώσεις/1989