Η νέα αισθητική πρόταση του Κώστα Μπουρναζάκη – Κριτική από τον Δήμο Χλωπτσιούδη

    Ο Croce ορίζει την ομορφιά ως επιτυχή έκφραση. Το ωραίο είναι εκφραστικό, ενώ το άσχημο –μη έχοντας κάτι να εκφράσει– οδηγείται σε υπερβολές εντυπωσιακών και εκκωφαντικών εικόνων. Η φυσική ομορφιά λειτουργεί ως ερέθισμα για την ποιητική δημιουργία. Αυτές τις θέσεις έρχεται να επιβεβαιώσει η νέα ποιητική συλλογή του Κώστα Μπουρναζάκη, «μέσα σε ήλιους και φεγγάρια» (Ίκαρος, 2020).
Ένας πλούτος εικόνων αναδύεται από την ποιητική του Μπουρναζάκη, που προ (σ)καλούν τις αισθήσεις: ακουστικές, οπτικές, οσφρητικές και γευστικές. Στίχοι “ζυγισμένοι” διαμορφώνονται με βάση το νοηματικό κέντρο και ορίζουν έναν εσωτερικό ρυθμό μελετημένο και “σφιχτό”. Επίθετα και επιρρήματα εμπλουτίζουν την ποιητική έκφραση στρέφοντας την πλάτη στη λιτότητα του σύγχρονου ποιητικού λόγου, προάγοντας έναν ποιητικό λόγο με επαυξημένες και σύνθετες προτάσεις, με σύνδεση υποτακτική και πολύ συχνά ασύνδετο σχήμα.
Η ποίηση του Μπουρναζάκη είναι γλωσσοκεντρική. Ο δημιουργός πειραματίζεται με τη γλώσσα και την περιγραφική της δύναμη. Ωθεί τη γλώσσα στα όριά της και προσπαθεί να τα επανακαθορίσει. Ο υπερρεαλιστικός τόνος στη σύμμειξη των ονοματικών συνόλων και η χρήση λαϊκών (και ιδιωματικών) λέξεων συμμετέχουν στις δοκιμασίες στις οποίες υποβάλλει τη γλώσσα ο Μπουρναζάκης. Μέσα από τις συνθέσεις της συλλογής αναδύεται ένα τοπίο ειρηνικό, αν και άγριο μερικές φορές, σχεδόν ειδυλλιακό. Η αισιοδοξία και το φως, ως συνώνυμα της ζωής, της χαράς και της γέννησης εμποτίζουν όλη τη συλλογή. Η ποίηση του Μπουρναζάκη θεραπεύει τη γλώσσα και το πνεύμα. Με επίκεντρο τους γλωσσικούς πειραματισμούς ο δημιουργός κινείται στον χώρο του καντιανού υψηλού. Δεν μιμείται όμως το καντιανό αντικείμενο. Αντίθετα, το αναδημιουργεί όπως θα ήθελε να είναι, και όχι όπως είναι, όπως το πλάθει ο ψυχισμός. Η ομορφιά στην τέχνη, για τον Croce, είναι αποτέλεσμα της εκφραστικής δραστηριότητας που επεξεργάζεται και μεταμορφώνει τις αρχικές εντυπώσεις.
Έτσι όμως προβάλλει μια νέα αισθητική πρόταση που συνδέει τον υπερρεαλιστικό πειραματισμό, τον αρκαδισμό και το όνειρο. Μολονότι σε μία επιφανειακή προσέγγιση μοιάζει με έναν λόγο αποϊδεολογικοποιημένο, η αισθητική πρόταση που καταθέτει ο Μπουρναζάκης ανατρέπει αυτή τη θεώρηση. Ο γλωσσοκεντρισμός του προτείνει μία αισθητική στην ποίηση μακριά από τη ρηχή στιχουργία. Λειτουργεί ως αντίδραση στη στειρότητα και την “αφέλεια” του κιτς και των προϊόντων της πολιτιστικής βιομηχανίας.
Οι εικόνες απομακρύνονται από τη συμβατική πραγματικότητα και αναδύονται ορμητικά από τις παρεμβάσεις του ασυνειδήτου στο πραγματικό, αξιοποιώντας τη δυναμική της μεταφοράς. Θυμίζει την παραισθησιογόνα ποιότητα του Μπρετόν, δανείζοντας στο συγκεκριμένο τη μάσκα του αφηρημένου (παραφράζοντας αυτή τη φορά τον Γάλλο υπερρεαλιστή). Η φυσική ιδιότητα στην ποιητική του Μπουρναζάκη συμφύρεται με το ονειρικό μέσα στη μυστηριακή διάσταση του σκηνικού χώρου.
Μέσα από την εικονοπλασία της συλλογής αναδύεται η μυστηριακή δύναμη και μεταμορφωτική ουσία της φύσης. Είναι το φωτεινό μεσογειακό τοπίο με τον εγγενή λυρισμό του. Ο χρόνος μοιάζει να διαστέλλεται μέσα στις φωτεινές εικόνες, τις γεμάτες κίνηση. Η κίνηση και ο ήχος (μαζί με τη διαύγεια και το φως) είναι ίσως τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν πιο έντονα τα τοπία του Μπουρναζάκη. Η αισθητική πρόταση και ο ειδυλλιακός χώρος του Μπουρναζάκη έρχονται σε αντίθεση με το “ανθρώπινο δράμα”. Στην αναγνωστική πρόσληψη φέρνει έναν φόβο για την απώλεια της ελευθερίας και το εσωτερικό δράμα της ψυχής, η οποία καλείται να σταθεί ακέραιη μπροστά στην καταστροφή και τον πόνο.