Ο ποιητής Ηλίας Κεφάλας στο βιβλίο του με τίτλο Στο φτερό (Αρμός 2020) σταχυολογεί 218 ευφυολογήματα, στιγμιότυπα, ατάκες και διηγήσεις του λογοτεχνικού περιθωρίου. Τα επεισόδια έχουν ως αφετηρία ενθυμήσεις του συγγραφέα ή μαρτυρίες τρίτων.
Οι σύντομες εξομολογητικές διηγήσεις παγιδεύουν απαρατήρητες, αλλά ουσιαστικές στιγμές της καθημερινότητας με την αυθεντικότητά τους. Ενδιατρίβουν στα καθημερινά και αποτυπώνουν την εσωτερική ζωή των προσώπων, ανακαλούν τα κοινωνικά συμφραζόμενα και ανασυστήνουν το κοινωνικό πλαίσιο από το οποίο αποσπώνται.
Στο φτερό πρωταγωνιστούν άνθρωποι της τέχνης. Από τα παράπονα, τις επάρσεις ή τις διχογνωμίες αναδεικνύονται οι δυνάμεις και οι αδυναμίες τους. Η ματιά μέσα από την οποία προβάλλονται είναι θετική. Λογοτεχνικές συντροφιές, στέκια, βιβλιοπωλεία, περιοδικά, επίσης αναπαρίστανται, με τα περιστατικά να αποτελούν παλμογράφο της εποχής και της τέχνης. Παρότι αποσπασματικές, οι μικρές ιστορίες δίνουν την αίσθηση ενιαίας αφήγησης, καθώς συγκεκριμένα πρόσωπα, όπως ο Παναγιώτης Χατζηγάκης και ο Κώστας Τσιρόπουλος, επανέρχονται σαν να είναι πρωταγωνιστές, εξασφαλίζοντας συνοχή με τα νέα απανθίσματα-ιστορίες.
Από το βιβλίο παρελαύνουν ο Νίκος Παππάς, η Ρίτα Μπούμη, ο Θεόφιλος Φραγκόπουλος, ο Κλείτος Κύρου, ο Θανάσης Νάκας, ο Χρίστος Ρουμελιωτάκης, ο Δημήτρης Δούκαρης, ο Μάριος Μέσκος, ο Κώστας Μαυρουδής και πολλοί άλλοι άνθρωποι των γραμμάτων. Διαβάζουμε στιγμιότυπα για τον Σικελιανό, τον Σεφέρη, τον Καββαδία, τον Ρίτσο, τον Καβάφη, τον Τσαρούχη, τον Βαρβέρη, τον Χριστιανόπουλο, τον Ιωάννου, τον Λειβαδίτη, τον Εγγονόπουλο, τον Ελύτη, τον Αναγνωστάκη, τη Νανά Ησαΐα, και άλλους σπουδαίους λογοτέχνες, άνδρες στην πλειονότητά τους.
Τα επεισόδια φέρνουν στην επιφάνεια το χιούμορ και την ευφυΐα, αλλά και τους ανταγωνισμούς, τον φθόνο, τη ματαιοδοξία, τις ιδιοτροπίες, τις πολιτικές αψιμαχίες των υψιπετών ανθρώπων του πνεύματος με τη χαρισματική προσωπικότητα που θαυμάζουμε, φανερώνοντας πως δεν πρόκειται για θεόσταλτες προσωπικότητες, αλλά για κοινούς ανθρώπους με πάθη και αδυναμίες.
199
Ανεβαίνει ο ποιητής Κώστας Μαυρουδής στο μικρό δώμα του Δούκαρη στον οδό Φαβιέρου. Είναι κάπως έκπληκτος. Λέει στον Δούκαρη:
«Στον ναό του Αγίου Κωνσταντίνου είδα τον Τάσο Λειβαδίτη να εξέρχεται οπισθοβατώντας και κάνοντας με ευλάβεια τον σταυρό του».
Κι ο Δούκαρης ατάραχος:
«Όσο και να εκπλήσσεσαι ανόητος ήταν ως κομμουνιστής, ανόητος θα είναι και ως χριστιανός». (σελ.158-9)
Στα περισσότερα αφηγήματα ο Ηλίας Κεφάλας παραθέτει σύντομους ή εκτενέστερους σχολιασμούς που αφορούν την ιδιότητα των προσώπων ή τους τίτλους από τα πιο αντιπροσωπευτικά έργα τους. Με τον τρόπο αυτό όχι μόνο δείχνει τον σεβασμό του προς τα πνευματικά τους πεπραγμένα, αλλά και διαχωρίζει την προσωπικότητα από το έργο. Παράλληλα πληροφορεί τον αμύητο αναγνώστη/αναγνώστρια και τον/την αφήνει να εκτιμήσει μόνος του/μόνη της τα περιστατικά και να βγάλει συμπεράσματα, εφόσον τα παραθέτει ασχολίαστα.
105
Ο εραστής των τεχνών Δημήτρης Γιακουμάκης (συγγραφέας δύο ποιητικών συλλογών, δύο δοκιμίων, εκδότης του περιοδικού «Αλεβεβάν», διευθυντής του περιοδικού «Νέες Τομές», διευθυντής των ερασιτεχνικών εκδοτικών οίκων «Φόρκυς», «Τέθριππον» και Κάβειρος», παθιασμένος κριτικός εικαστικών, κυρίως, έργων, αλλά και παντός είδους λογοτεχνικών βιβλίων, ανθολόγος, ασυγκράτητος πότης και μανιώδης καπνιστής και, πάνω απ’ όλα, ανεκτίμητος φίλος και συνομιλητής που δεν τον χόρταινες) μας διηγήθηκε μια μέρα που πίναμε το κρασί μας σε ταβερνάκι της Νέας Φιλαδέλφειας […] (σελ.92)
Το βιβλίο είναι απολαυστικό. Οι σύντομες και χαριτωμένες μαρτυρίες ψυχαγωγούν, φωτίζουν πρόσωπα, εποχές, σχολιάζουν θέματα λογοτεχνίας -όπως το ζήτημα της μετάφρασης μέσω του συγγραφέα Jacques Lacarriere- προσθέτουν γνώση. Δεν επικεντρώνονται μόνο σε σύγχρονα πρόσωπα. Αναφέρονται και σε λογοτέχνες του 19ου αιώνα, όπως στον ρομαντικό ποιητή Αχιλλέα Παράσχο (1838-1895) εκπρόσωπο της πρώτης Αθηναϊκής Σχολής, στον Γιάννη Ψυχάρη (1854-1929) γνωστό από το κίνημα του δημοτικισμού, στον λυρικό ποιητή Μιλτιάδη Μαλακάση (1869-1943), τον σατιρικό ποιητή Ανδρέα Λασκαράτο (1811-1901), αλλά και τον Ιωάννη Καποδίστρια, τον πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδας (1776-1831).
164
Ο Αχιλλεύς Παράσχος δεν παραδέχεται τον Μιλτιάδη Μαλακάση με τίποτα. Κάποια στιγμή γράφει χαρακτηριστικά:
«Ακούς να γράφει ποιήματα και αυτός ο Μαλακάσης! Δεν σού ‘ρχεται να σκάσεις;» (σελ.133)
81
Επέστρεφε ο Λασκαράτος σπίτι του αργά τη νύχτα και κάποιος γνωστός Κεφαλλονίτης προκειμένου να τον τσιγκλήσει για την (ναι ή όχι, πού να ξέρουμε) άπιστη γυναίκα του, πέταξε μπροστά στα πόδια του μερικά… κέρατα.
Ο Λασκαράτος που τον είχε αντιληφθεί, σταμάτησε, περιεργάστηκε τα κέρατα και φώναξε αθώα:
«Ασημάκη, ψυχούλα μου, χτενίζεσαι;» (σελ. 76)
Ο Ηλίας Κεφάλας Στο φτερό ξαναζωντανεύει συντροφιές, πρόσωπα, λογοτεχνικές εκδηλώσεις του παρελθόντος. Ανασυστήνει τα παραλειπόμενα, τα off the record, μια άλλη όψη της λογοτεχνίας, και μας ευφραίνει με τη σκέψη και την πένα του.