Αποδιώχνοντας έναν άνθρωπο, δεν τον διορθώνεις, πολύ περισσότερο ένα παλιόπαιδο. Και μ΄ ένα παλιόπαιδο πρέπει να ΄σαι δυο φορές προσεχτικός.
* * *
Γιατί, ξέρεις ποιο είναι αυτό που με δαιμονίζει περισσότερο απ΄ όλα; Όχι πως λένε ψέματα, το ψέμα πάντα μπορείς να το συγχωρέσεις. Το ψέμα πάντα είναι καλό, γιατί οδηγεί στην αλήθεια. Όχι, αυτό που με δαιμονίζει, είναι που λένε ψέματα κι ύστερα τα προσκυνάνε κιόλας.
* * *
Ένας καταδικασμένος σε θάνατο, μιαν ώρα πριν απ΄ την εκτέλεση λέει ή σκέφτεται πως, αν αναγκαζόταν να ζήσει κάπου σ΄ ένα ψηλό μέρος, σ΄ έναν απότομο βράχο και σ΄ έναν τόσο στενό τόπο, ώστε να χωράνε μονάχα τα δυο του πέλματα και γύρω-γύρω να ΄ναι βαθιά χαράδρα, ωκεανοί, αιώνιο σκοτάδι, αιώνια μοναξιά κι αιώνια θύελλα και να μένει έτσι όρθιος σε μια πήχη χώρο όλη του τη ζωή, χίλια χρόνια, μιαν ολόκληρη αιωνιότητα, ο κατάδικος λέει πως είναι καλύτερο να ζήσει έτσι, παρά να πεθάνει τώρ΄ αμέσως! Μονάχα να ζήσει, να ζήσει, μονάχα να ζήσει! Ας ζήσει όπως και να ΄ναι, φτάνει μονάχα να ζήσει! Τι μεγάλη αλήθεια! Θεέ μου, τι μεγάλη αλήθεια! Ο άνθρωπος είναι άτιμος! Κι είναι άτιμος εκείνος που τον λέει άτιμο γι΄ αυτό.
* * *
Νομίζετε πως με πειράζει που λένε ψέματα; Ανοησίες! Μ΄ αρέσει να ακούω να λένε ψέματα. Το ψέμα είναι το μόνο προνόμιο των ανθρώπων απέναντι στους άλλους οργανισμούς. Αν δεν πεις ψέματα, ποτέ δεν θα φτάσεις στην αλήθεια! Αν είμαι άνθρωπος, είναι γιατί λέω ψέματα. Σε καμιάν αλήθεια δεν έφτασε κανείς προτού πει ψέματα δεκατέσσερις φορές ίσως κι εκατόν δεκατέσσερις, κι αυτό είναι και τιμητικό, θα ‘λεγα˙ όμως εμείς ούτε ένα ψέμα δεν ξέρουμε να πούμε με πρωτοτυπία! Πες μου ψέματα, μα με τον δικό σου τον προσωπικό τρόπο και τότε εγώ θα σε φιλήσω. Το να πεις ένα ψέμα δικό σου είναι, μπορώ να ισχυριστώ, προτιμότερο απ΄ το να πεις μια κλεμμένη αλήθεια. Στην πρώτη περίπτωση είσαι άνθρωπος, στη δεύτερη όμως παπαγάλος. Όσο για την αλήθεια, δεν πρόκειται να μας ξεφύγει. Τι είμαστε τώρα; Όλοι εμείς, όλοι, χωρίς εξαίρεση, βρισκόμαστε ακόμα στην πρώτη προπαρασκευαστική τάξη του Γυμνασίου όσον αφορά την επιστήμη, την ανάπτυξη, τη νόηση, τη σκέψη, τις εφευρέσεις, τα ιδανικά, τις επιθυμίες, το φιλελευθερισμό, την πείρα κι όλα, όλα, όλα, όλα τ΄ άλλα! Μας άρεσε να κάνουμε τον καμπόσο με ξένο μυαλό!
* * *
Η κοινωνία είναι εξασφαλισμένη και με το παραπάνω μάλιστα, με τις εξορίες, τις φυλακές, τους ανακριτές, τα κάτεργα. Γιατί ανησυχούμε λοιπόν;
[..] Οι πραγματικά μεγάλοι άνθρωποι μου φαίνεται πως θα πρέπει να νιώθουν σ΄ αυτό τον κόσμο μεγάλη θλίψη…
Μετάφραση: Άρης Αλεξάνδρου